Uitgelicht : Ongewenst gedrag en integriteit
Iedereen in de Tweede Kamer moet kunnen rekenen op een veilige werkomgeving. Mensen die werkzaam zijn in de Kamer en last hebben van ongewenst gedrag, kunnen zich bij verschillende personen en instanties melden voor advies. Alle activiteiten van de Tweede Kamer op het gebied van sociale veiligheid op een rij.
Wat te doen bij ongewenst gedrag?
Intimidatie, pesten, agressie en discriminatie zijn allereerst pijnlijk en mogelijk traumatisch voor de slachtoffers. Bovendien schaden dergelijke incidenten het aanzien van het parlement. Wie in de Kamer werkt en te maken krijgt met ongewenst gedrag kan zijn verhaal kwijt bij een onafhankelijke deskundige, een gecertificeerd vertrouwenspersoon. Er zijn vijf interne vertrouwenspersonen ongewenste omgangsvormen. Daarnaast is het sinds 2019 ook mogelijk om contact op te nemen met een externe vertrouwenspersoon. Mensen kunnen zelf kiezen wie ze benaderen. Sommige fracties hebben ook eigen vertrouwenspersonen aangesteld. Kamerambtenaren en fractiemedewerkers die geen vertrouwen (meer) hebben in een informele oplossing, bijvoorbeeld via bemiddeling, kunnen een klacht indienen bij de Klachtencommissie ongewenste omgangsvormen.
Voorzitter en Presidium
De Tweede Kamer heeft een voorbeeldfunctie. De Voorzitter bekijkt dan ook samen met het Presidium welke verbeteringen er in algemene zin doorgevoerd kunnen worden voor een veilige werkomgeving in de Tweede Kamer. Dat doen zij binnen de mogelijkheden die er zijn. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of de huidige hulp- en klachtenstructuur verder verbeterd moet worden. Ook dragen de Voorzitter en het Presidium zorg voor goede interne voorlichting. De gekozen leden van de Tweede Kamer hebben geen werkgever. Er bestaat geen gezagsverhouding tussen de Voorzitter van de Tweede Kamer en de Kamerleden. Dat betekent dat de Voorzitter en het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer – het Presidium - geen mogelijkheden hebben om onderzoek te doen naar incidenten. Zij kunnen bijvoorbeeld geen feitenonderzoek doen.
Activiteiten en instrumenten om sociale veiligheid te bevorderen
In 2021 is het beleid op het gebied van sociale veiligheid geactualiseerd. In een brief aan de fractiesecretarissen van 17 juni 2021 schetst Kamervoorzitter Vera Bergkamp een beeld van de activiteiten op het gebied van sociale veiligheid die op dit moment plaatsvinden in de Tweede Kamer, en welke instrumenten de Kamer inzet om ongewenst gedrag tegen te gaan. Daarnaast heeft zij maatschappelijke organisaties uitgenodigd om mee te denken. Daar kan het parlement haar voordeel mee doen, aldus de Voorzitter.
Onderzoek naar sociale veiligheid
Op 24 februari 2022 heeft Kamervoorzitter Vera Bergkamp samen met Griffier Simone Roos een breed onafhankelijk onderzoek naar sociale veiligheid onder Kamerleden, fractiemedewerkers en ambtenaren bij de Tweede Kamer aangekondigd. Dit onderzoek is op 16 juni 2022 van start gegaan. Het onderzoeks- en adviesbureau verbonden aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht voert het onderzoek uit. Dit adviesbureau is gespecialiseerd in bestuurskundige en organisatiekundige vraagstukken. Het onderzoek zal naar verwachting eind februari 2023 klaar zijn. De resultaten worden gebruikt om aanbevelingen te doen die de sociale veiligheid in de Tweede Kamer verder verbeteren.
Het is voor het eerst dat een dergelijk onderzoek plaatsvindt. Een breed onderzoek naar sociale veiligheid geeft een beeld over het werkklimaat in de Tweede Kamer en biedt basis om het beleid rondom sociale veiligheid eventueel nog verder te verbeteren, aldus de Kamervoorzitter.
Trainingen
Eind januari 2022 stuurde de Voorzitter een bericht waarin zij de huidige activiteiten binnen de Kamer op het gebied van sociale veiligheid onder de aandacht brengt. Dit naar aanleiding van berichten in de media over dit onderwerp. Het bespreekbaar maken van omgangsvormen en feedback geven is een belangrijk onderdeel daarvan, schreef zij daarin. Daarom organiseert de Tweede Kamer trainingen 'Omstanderinterventie', die vooral gericht is op preventie. Daarnaast is er ook een training 'Adequaat handelen bij meldingen en klachten', waarbij iedereen die te maken kan hebben met een melding of klacht, adequaat leert op te treden. De melder staat hierbij centraal. Zowel ambtenaren als fractiemedewerkers kunnen de trainingen volgen.
Raming 2022
Het Presidium van de Tweede Kamer sprak voorafgaand aan de Raming - de begrotingsbehandeling van de Kamer - al goed en intensief over de mogelijkheden die er zijn om ongewenste omgangsvormen in het Kamergebouw nog verder tegen te gaan. Tijdens het debat over de Raming op maandag 21 juni 2021 werd er ook gesproken over integriteit en sociale veiligheid. Kamervoorzitter Bergkamp kondigde, namens het Presidium, een aantal aanvullingen op het huidige instrumentarium aan. De Tweede Kamer heeft al veel geïnvesteerd om ongewenst gedrag in de Tweede Kamer tegen te gaan, maar het is altijd goed om te kijken wat eventueel nog beter kan, aldus de Voorzitter.
Zo heeft het Presidium besloten om een internationale vergelijking te maken. Wat doen andere parlementen op dit gebied en wat kan de Kamer daarvan leren? Verder gaan de leden van het Presidium in gesprek met het College van onderzoek integriteit over de vraag of de Gedragscode voldoende duidelijk is als het gaat om ongewenste omgangsvormen. Om een gedragscode te wijzigen is een Kamerneerderheid nodig.
Tijdens de Raming gaf de Voorzitter aan dat zij en het Presidium niet treden in individuele kwesties. Er wordt doorverwezen naar de formele kanalen. Reden hiervoor is dat het Presidium geen mandaat of middelen heeft om goed onderzoek te doen naar beschuldigingen van ongewenst gedrag. Zij kunnen niet aan hoor- en wederhoor doen of partij kiezen. Aan fracties is gevraagd om ook zelf actie te ondernemen als er sprake is van ongewenst gedrag in de fractie. De Voorzitter en het Presidium nemen dit standpunt in omdat zij geen verkeerde verwachtingen willen wekken bij mensen die zich mogelijk in een precaire situatie bevinden. Daar zijn de mogelijke slachtoffers en de Kamerleden niet bij gebaat, aldus de Voorzitter.
Aangifte
De Voorzitter en het Presidium van de Tweede Kamer adviseren mensen om in het geval van mogelijk strafbare feiten direct aangifte te doen bij de politie, hoe zwaar dat mogelijk ook is voor betrokkenen. Alleen dan kunnen de beschuldigingen worden onderzocht en kan bepaald worden of deze aanleiding geven voor een strafrechtelijk onderzoek. Voor medewerkers van fracties of ambtelijke diensten is het ook belangrijk om meldingen van mogelijk ongewenst gedrag binnen de fractie- en/of dienstleiding bekend te maken.
Vertrouwenspersoon integriteit
Naast de vertrouwenspersonen die geraadpleegd kunnen worden bij ongewenst gedrag, zijn er in de Tweede Kamer ook mensen werkzaam die zich bezighouden met andere integriteitsvraagstukken.
Iedere Kamerambtenaar die een serieus vermoeden heeft van niet-integer handelen van een collega, kan terecht bij de vertrouwenspersonen integriteit. Zij staan Kamerambtenaren bij die op situaties stuiten waarvan ze denken: ‘Kan dit eigenlijk wel?’. De twee vertrouwenspersonen zijn onafhankelijk en werken op basis van vertrouwelijkheid. Ze begeleiden en adviseren. De zaak kan zo gevoelig liggen, dat het gewenst is om externen in te schakelen. In dat geval kunnen Kamerambtenaren terecht bij het Huis voor Klokkenluiders. Ook in het geval dat de vertrouwenspersonen een melding doen bij de ambtelijke leiding en die zou geen actie ondernemen, is er de weg naar dit externe instituut.
Onafhankelijk adviseur integriteit voor Kamerleden
Kamerleden kunnen sinds 2020 terecht bij de onafhankelijk adviseur integriteit. Kamerleden kunnen deze adviseur benaderen voor vertrouwelijk, schriftelijk advies over de uitleg en toepassing van de regels op het gebied van integriteit. Kamerleden kunnen bijvoorbeeld advies vragen over nevenactiviteiten, (deels) aangeboden buitenlandse reizen en geschenken van waarde. Het betreffende Kamerlid kan het advies desgewenst openbaar maken. De functie - en het College van onderzoek integriteit - zijn een uitvloeisel van de aanbevelingen van de werkgroep ‘Integriteit Leden van de Tweede Kamer’, onder voorzitterschap van het toenmalige Kamerlid Van Oosten.
College van onderzoek integriteit
Sinds 1 april 2021 is het mogelijk een klacht in te dienen over een Kamerlid bij het onafhankelijke College van onderzoek integriteit. Dit college ziet toe op de naleving van de Regeling Toezicht en handhaving Gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Burgers kunnen bij dit college een klacht indienen als een Kamerlid volgens hen de Gedragscode schendt. Een klacht indienen kan online via het formulier op deze website.
