Veelgestelde vragen over verkiezingen en formatie
De uitslag van de verkiezing wordt vastgesteld in verschillende stappen. Lees meer over het tellen en controleren van de stemmen.
Als alle stemmen zijn geteld, is duidelijk welke politieke partijen de meeste zetels krijgen in de Tweede Kamer. Na de verdeling van zetels over de partijen, stelt het centraal stembureau (in dit geval de Kiesraad) vast welke kandidaten zijn gekozen.
Zetels worden in eerste instantie toegekend aan kandidaten die met voldoende voorkeurstemmen zijn gekozen. Als er dan nog meer zetels te verdelen zijn, is de lijstvolgorde bepalend.
Op woensdag 6 december komt de nieuw gekozen Tweede Kamer voor het eerst bij elkaar. Alle Kamerleden leggen een eed of belofte af. Daarin beloven ze hun werk eerlijk en goed te doen.
Sinds 2012 ligt de regie van de kabinetsformatie, die direct na de verkiezing van start gaat, bij de Tweede Kamer. De Kamervoorzitter zorgt ervoor dat de Kamer geïnformeerd wordt over de voortgang van de formatie en neemt namens de Kamer de verslagen van de verkenner en (in)formateur(s) in ontvangst.
Op deze website vindt u informatie over de formatie. Officiële stukken kunt u ook vinden op www.kabinetsformatie2023.nl.
Nadat de uitslag van de verkiezingen bekend is roept de Voorzitter van de Tweede Kamer alle lijsttrekkers bijeen om een verkenner aan te wijzen. Het is gebruikelijk dat de partij die de verkiezingen gewonnen heeft een suggestie doet voor een verkenner. Vervolgens wordt er door de Voorzitter gekeken of er voldoende draagvlak is onder de andere partijen voor deze suggestie. Als dat zo is dan zal de Voorzitter na de bijeenkomst via een verklaring bekend maken wie aangewezen is als verkenner.
De verkenner heeft onder andere als taak gesprekken te voeren met de vertegenwoordigers van de fracties en te onderzoeken welke coalitiemogelijkheden er zijn op basis van de verkiezingsuitslag die op draagvlak kunnen rekenen.
De verkenner werkt in principe alleen in de periode tussen de verkiezingsdag en de installatie van de nieuwe Tweede Kamer om te kijken welke partijen samen willen werken. Naar aanleiding van de gevoerde gesprekken en op basis van de definitieve verkiezingsuitslag brengt de verkenner verslag uit aan de Tweede Kamer, waarna een debat zal plaatsvinden.
Dit debat vindt zo spoedig mogelijk plaats na de installatie van de nieuwe Tweede Kamer, uiterlijk een week na aanvang van de nieuwe zitting. De nieuwe Kamer stelt vervolgens een informateur aan die de onderhandelingen zal begeleiden.
Tijdens het debat over de verkiezingsuitslag wordt door de Tweede Kamer een informateur aangewezen. De informateur begeleidt alle onderhandelingen tussen de politieke partijen. Als partijen er samen uit komen kan er een regeerakkoord gemaakt worden, ook dat begeleidt de informateur. Daarna wordt er een formateur benoemd, hij of zij is de beoogd minister-president en stelt zijn of haar kabinet samen door ministers en staatssecretarissen te zoeken. Wanneer alle bewindspersonen door de Koning zijn beëdigd vindt de bekende 'bordesscène' plaats. Hier wordt de eerste foto van de voltallige regering gemaakt. Daarna vindt het debat over de regeringsverklaring plaats. Wanneer de nieuwe regering het vertrouwen van de meerderheid van de Kamer heeft, kunnen ze aan het werk.
Bekijk wat er gebeurt tijdens de kabinetsformatie in deze infographic.
Er zijn verschillende debatten gepland tijdens de formatie:
- Debat over de Verkiezingsuitslag: de Kamerleden bepalen tijdens dit debat wie de informateur wordt. Dit debat moet volgens het Reglement van Orde van de Tweede Kamer (de Kamerregels) ten hoogste een week na de installatie van de nieuwe Tweede Kamer plaatsvinden.
- Debat over het verslag van de informateur / regeerakkoord: Zodra de informateur klaar is met de onderhandelingen, brengt hij/zij verslag uit aan de Kamervoorzitter. Deze plant een debat met de informateur in. Tijdens dit debat wordt duidelijk wie de formateur wordt.
- Tussentijdse debatten: de Tweede Kamer kan altijd besluiten een debat over de formatie in te plannen om de formateur om tussentijdse informatie te vragen.
- Debat regeringsverklaring: wanneer het regeerakkoord klaar is en de ministers en staatssecretarissen benoemd zijn, presenteert de nieuwe minister-president zijn of haar kabinet en geeft een toelichting op het nieuwe kabinetsbeleid.
Na het debat over het verslag van de informateur begint de vorming van een kabinet. De politieke partijen die onder leiding van de informateur tot een succesvolle onderhandeling zijn gekomen proberen dan een regering te vormen.
De periode vanaf het moment van de verkiezingsuitslag tot de 'bordesscène' van de nieuwe regering kan enkele weken tot maanden duren.
De Tweede Kamer heeft vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen via een motie besloten dat de informateur binnen een vooraf bepaalde termijn de Kamer informeert over de voortgang van de informatieopdracht. Ook is er meer grip op de duur van de informatieopdracht omdat deze van te voren wordt vastgesteld door de Kamer.
Als er geen regering wordt gevormd, kan de Kamer een nieuwe informateur aanstellen om te onderzoeken of er andere mogelijkheden zijn om een regering te vormen. Als dat niet lukt, kunnen er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden.