Verantwoordingsdebat over het jaar 2020

9 juni 2021, debat – In het verantwoordingsdebat blikt de Kamer met premier Rutte, minister Hoekstra (Financiën) en staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken) terug op het afgelopen begrotingsjaar.

In 2020 vielen door de coronacrisis de uitgaven veel hoger uit dan de regering zich had voorgenomen in de begroting. Het extra geld ging onder andere naar economische steunpakketten en naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het begrotingstekort kwam uit op 4,3% van het bbp.

Algemene Rekenkamer

In de Staat van de rijksverantwoording geeft de Algemene Rekenkamer haar oordeel over het jaar 2020. En het oordeel over het financieel beheer is "snoeihard", stelt Nijboer (PvdA) vast. Dat niet alle uitgaven rechtmatig waren, komt deels doordat er snel geld moest worden uitgegeven in de coronacrisis, zegt Rutte.

De meeste partijen hebben daar begrip voor, maar vinden het geen excuus. Er is volgens Stoffer (SGP) ook een structureel probleem dat moet worden opgelost. Het kabinet mag de crisis niet gebruiken als excuus voor onrechtmatige en ondoelmatige uitgeven, vindt ook Azarkan (DENK).

Hoekstra antwoordt dat er zonder corona meer tijd geweest zou zijn om op de ministeries en in de ministerraad aandacht te besteden aan de uitgaven. Maar: "Ik zeg dat niet om het kleiner te maken, want er is geen centimeter misverstand over dat er verbeteringen nodig zijn."

Economische steunmaatregelen

In de Kamer is er brede steun voor de maatregelen die de regering heeft genomen om te voorkomen dat bedrijven failliet gingen of werknemers hun baan zouden verliezen. Alkaya (SP) vindt het wel onverteerbaar dat een deel van dat geld naar bonussen gaat van bestuurders van bedrijven als Booking en Air France-KLM. De regering moet volgens hem zulke "graaiers aan de top aanpakken".

Ministerie van VWS

De coronacrisis bracht structurele zwakheden aan het licht, zo concludeert de Algemene Rekenkamer over het ministerie van VWS. Voor een bedrag van 5,1 miljard is niet duidelijk of het wel goed terecht is gekomen.

Het was een "financieel zootje" bij VWS, concludeert Van Dijck (PVV): bonnetjes en ontvangstbewijzen ontbraken. Zo ontstond volgens hem ook ruimte voor bijvoorbeeld de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden.

Eerdmans (JA21) vindt het onbegrijpelijk dat er bij VWS geen boekhouder was die aan de rem heeft getrokken. Hij pleit voor een beter financieel toezicht. Volgens Van Houwelingen (FVD) is er sprake van een chronisch organisatie- en cultuurprobleem bij VWS. En als die cultuur niet verandert, zegt Den Haan (Fractie Den Haan), heeft beter toezicht weinig zin. Ministeries zouden geld gewoon moeten uitgeven alsof het om hun eigen portemonnee gaat, vindt Van der Plas (BBB)

Voorstellen voor verbetering

De Kamer moet meer doen om de uitgaven van de ministeries goed te controleren, betoogt Sneller (D66). Zo moeten er voldoende rapporteurs worden aangewezen die de jaarverslagen controleren. En als er bij een ministerie veel problemen zijn, zoals bij VWS en Defensie, wil hij dat er per jaar twee voortgangsrapportages komen.

De Kamer stemt in principe vooraf in met uitgaven, maar het kabinet mag afwijken van dit budgetrecht als dat nodig is. In de wet staat alleen niet duidelijk omschreven welke voorwaarden daarbij gelden, zegt Heinen (VVD). Hij vindt dat dit moet worden uitgewerkt. Van Dijk (CDA) is het daarmee eens en pleit voor een crisisprotocol waarin wordt geregeld hoe de Kamer in zo'n geval goed wordt geïnformeerd.

We moeten vooral slimmer gaan begroten, vindt Gündoğan (Volt). Ze pleit voor een andere begrotingssystematiek, waarin gestelde doelen meer worden gekwantificeerd.

Brede welvaart

De coronacrisis heeft volgens Snels (GroenLinks) duidelijk gemaakt wat de kern van het bestaan is: brede welvaart. Dat betekent dat naast economische indicatoren ook ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van welvaart van belang zijn. Dat wordt in de Monitor Brede Welvaart in kaart gebracht. Volgens Snels moet die monitor structureel onderdeel worden van de begrotings- en verantwoordingscyclus.

Er is een doorbraak nodig in de brede welvaart, betoogt Van Raan (PvdD). Dat we het hier en nu goed hebben, komt volgens hem doordat we interen op later en elders. Hij pleit ervoor om in de monitor ook te kijken naar dierenwelzijn en belastingontwijking.

De klimaatcrisis, institutioneel racisme, problemen in de ggz en het onderwijs. Simons (BIJ1) betoogt dat de regering in haar beleid te weinig oog heeft voor de echt belangrijke onderwerpen.

Beheer en onderhoud

Het achterstallig onderhoud van het vastgoed van Defensie stapelt zich al jaren op, constateert Grinwis (ChristenUnie). Ook Den Haan (Fractie Den Haan) en Sneller (D66) maken zich zorgen. Knops legt uit dat Defensie inderdaad een grote hoeveelheid vastgoed heeft omdat ze nou eenmaal kazernes en vliegvelden nodig hebben om te kunnen opereren. Hij wil dit aanpakken volgens de aanbevelingen uit het interdepartementaal beleidsonderzoek naar de vastgoedportefeuille van Defensie.

Federaal Europa

Ephraim (Groep Van Haga) waarschuwt dat Nederland langzaam "een federaal Europa in wordt gerommeld". Volgens hem zijn een gemeenschappelijke munt of een muntunie niet nodig, want die zijn "slecht nieuws voor Nederlandse spaarders en pensioenen".

De Kamer stemt op 15 juni over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook