Tweede dag Algemene Financiële Beschouwingen

1 oktober 2020, begroting - Minister Hoekstra en de staatssecretarissen Vijlbrief en Van Huffelen van Financiën reageren op de vragen die de financieel specialisten van de Kamer in hun eerste termijn stelden.

De gevolgen van de coronacrisis beteugelen. Dat is de belangrijkste inzet van het financieel-economische beleid van het kabinet voor komend jaar. Want Nederland is "in een crisis gekomen die zijn weerga sinds de Tweede Wereldoorlog niet kent", zegt minister Hoekstra.

Het kabinet heeft ervoor gekozen om de economie op massieve schaal te ondersteunen, betoogt de minister, om zo veel mogelijk werkgelegenheid en bedrijven overeind te houden en perspectief te bieden aan de bevolking.

De inschattingen voor de economie zijn met grote onzekerheid omgeven, waarschuwt Hoekstra. De gemiddelde koopkrachtcijfers zien er volgens de minister redelijk uit voor volgend jaar, maar dan is het wel belangrijk dat mensen hun baan behouden.

Overheidsfinanciën en begrotingsbeleid

Het begrotingstekort is historisch hoog, benadrukt Hoekstra, veroorzaakt door de economische tegenslag en de forse steunmaatregelen in reactie daarop.

Bruins (ChristenUnie) en Stoffer (SGP) vragen aandacht voor de verslechtering van de overheidsfinanciën en de oplopende staatsschuld. De minister is "relatief ontspannen" over de eenmalige uitgaven vanwege de coronacrisis, want die zijn "keihard nodig om de economie te stutten". Hij is wel bezorgd over het herstel op de lange termijn.

Dat de overheid nu zoveel steun kan bieden, komt vooral door de lage rente, merkt Azarkan (DENK) op. De minister beaamt dat, maar wijst ook op de buffer die in de afgelopen jaren is opgebouwd toen het economisch meezat.

Steunmaatregelen

Perspectief bieden, stimuleren en aanpassen in de sectoren die langdurig zijn geraakt door corona. Dat zijn de drie pijlers van de steunpakketten voor door de coronacrisis getroffen bedrijven en ondernemers.

Van Raan (PvdD) stelt vast dat tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de economie niet als uitgangspunten zijn genomen bij coronasteun. Waarom niet? Dat zou niet verstandig zijn, vindt Hoekstra: het primaire doel is het behouden van banen. Hij wijst wel op "groene criteria" waaraan sommige grote bedrijven moeten voldoen om voor staatssteun in aanmerking te komen.

Waarom handhaaft het kabinet de partnertoets bij steun voor zelfstandig ondernemers, vraagt Snels (GroenLinks). Schrap die toets, zoals ook met de vermogenstoets is gebeurd, luidt zijn oproep. We proberen de regeling zo veel mogelijk aan te laten sluiten bij gangbare regelingen, bijvoorbeeld voor de bijstand, zegt de minister.

De Vries (VVD) maakt zich zorgen over de horeca, die sinds dinsdag 29 september voor minimaal drie weken met aangescherpte coronamaatregelen te maken heeft. Dat geldt ook voor culturele instellingen en sportclubs. Hebben zij niet meer hulp nodig? We moeten flexibel zijn, zegt de minister, maar hij vindt het te vroeg om nu al aanvullende steun toe te zeggen.

Groeifonds

Het kabinet komt met een Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro om te investeren in veelbelovende innovaties zoals kunstmatige intelligentie. We moeten serieus nemen dat uit internationale vergelijkingen blijkt dat Nederland te weinig investeert in toekomstige motoren van de economie, zegt Hoekstra.

Volgens de kabinetsplannen besluiten in eerste instantie experts over waarin geïnvesteerd moet worden. Sneller (D66) vindt het best logisch om besluiten over wetenschappelijk onderzoek aan deskundigen over te laten, maar andere woordvoerders vinden dat de politiek moet beslissen. Krol vraagt zich af waarom voor deze constructie is gekozen, en niet gewoon voor investeringen in beter onderwijs en een topuniversiteit.

Het kabinet wil met dit fonds specifiek investeren in deze zwakke plek van de Nederlandse economie, antwoordt de minister, maar blijft investeren in bijvoorbeeld onderwijs via de reguliere begroting. Via haar budgetrecht heeft de Kamer altijd het laatste woord, benadrukt hij.

Belastingen

De bedoeling is dat de vliegbelasting op 1 januari 2021 wordt ingevoerd. Maar staatssecretaris Vijlbrief kan besluiten om dat later te doen, bijvoorbeeld vanwege de gevolgen van de coronacrisis. Kijk daarbij nadrukkelijk ook naar de regionale effecten, vraagt Slootweg (CDA), bijvoorbeeld voor Luchthaven Maastricht.

De rente op spaarrekeningen is heel laag en soms zelfs negatief. Van Otterloo (50PLUS) vraagt zich af of dit geen gevolgen moet hebben voor de vermogensrendementsheffing in box 3. Voor volgend jaar verhoogt Vijlbrief de heffingsvrije voet naar €50.000. Voor de langere termijn onderzoekt hij de technische mogelijkheden om het werkelijke rendement te gaan belasten.

De Baangerelateerde Investeringskorting (BIK) stimuleert bedrijven om investeringen naar voren te halen. Staatssecretaris Vijlbrief verwacht dat dit helpt om banen te behouden. Nijboer (PvdA) denkt dat de 2 miljard die de BIK per jaar kost, effectiever gebruikt kan worden, bijvoorbeeld voor verlaging van de verhuurderheffing. Geef het voordeel alleen bij investeringen die banen creëren, suggereert Mulder (PVV). Maar volgens de staatssecretaris is dat te ingewikkeld.

Toeslagenaffaire

Hoe gaat de regering ouders die in de problemen zijn gekomen door de kinderopvangtoeslagaffaire snel helpen? Staatssecretaris Van Huffelen wil zich op korte termijn richten op de meest schrijnende gevallen en de ouders met acute financiële problemen. Een groep van ongeveer 250 krijgt een spoedbetaling. Alkaya (SP) vraagt een "uiterste inspanning" om een grotere groep gedupeerden nog dit jaar te helpen.

De eerste termijn van de Kamer in de Algemene Financiële Beschouwingen was op 29 september. De stemmingen over de tijdens het debat ingediende moties zijn op 6 oktober.

Zie ook: