Tweede dag Algemene Financiële Beschouwingen

7 oktober 2021, debat - Minister Hoekstra en de staatssecretarissen Van Huffelen en Vijlbrief van Financiën reageren op de vragen van de woordvoerders uit de eerste termijn.

De economie staat er onverwacht goed voor, zegt minister Hoekstra. Dit is volgens hem te danken aan de veerkracht van ondernemers en de samenleving. Hij denkt dat de coronasteunpakketten hebben geholpen bij het snelle herstel.

Overheidsfinanciën

Houdt het kabinet zich wel aan de eigen begrotingsregels? Een aantal woordvoerders heeft daar twijfels over. De coronacrisis maakte het noodzakelijk om snel extra uitgaven te doen, zegt Hoekstra. Ook voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire, de strijd tegen ondermijning en klimaatmaatregelen is extra geld vrijgemaakt, waarbij het kabinet zich niet strikt aan de regels heeft gehouden.

We zouden de overheidsschuld moeten terugbrengen naar 40% van het bnp, vindt Stoffer (SGP). Ook Hoekstra is voor een behoedzaam begrotingsbeleid, maar hij wil zich niet vastleggen op een percentage.

Energierekening en koopkracht

Door tekorten stijgen de energieprijzen hard. Veel woordvoerders hebben daar zorgen over. Wat betekent dit voor de koopkracht en voor bedrijfstakken die veel gas gebruiken? We moeten voorkomen dat huishoudens in de problemen komen en bedrijven omvallen, zegt Heinen (VVD).

De stijging van de energieprijzen is snel gegaan, zegt minister Hoekstra. Bij het opstellen van de begroting is er dan ook geen rekening mee gehouden. De regering kijkt naar de mogelijkheden om de gevolgen voor de huishoudportemonnee op te vangen, met name voor mensen met weinig financiële ruimte.

Den Haan (Fractie Den Haan) vraagt aandacht voor de koopkracht van ouderen, die is achtergebleven door het jarenlang niet-indexeren van hun pensioen. Als de dekkingsgraad voldoende is, zo betoogt ze, zouden pensioenfondsen in 2022 wel moeten kunnen indexeren.

Onderwijs en innovatie

Voor de economische ontwikkeling op lange termijn is het belangrijk om te investeren in onderwijs en innovatie, vindt Hammelburg (D66). Hoekstra beaamt dit en zegt dat het Nationaal Groeifonds daarin een belangrijke rol speelt.

De regering heeft 8,5 miljard vrijgemaakt voor het Nationaal Programma Onderwijs. Dit is bedoeld om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Nijboer (PvdA) en Gündoğan (Volt) hebben twijfels: wordt dit geld wel goed besteed? Zij denken dat het beter is om structureel geld te investeren om de kwaliteit te verbeteren en het lerarentekort op te lossen.

Miljoenennota

Als de miljoenennota al in het voorjaar wordt gepresenteerd, krijgt de Kamer meer mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de begroting en het belastingplan. Onder anderen Van Dijk (CDA) en Snels (GroenLinks) vinden dit een goed idee.

Minister Hoekstra erkent dat er voordelen aan zitten, maar er zijn ook nadelen. Hij belooft verschillende varianten uit te werken in een brief. Een meerjarige fiscale agenda voor een kabinetsperiode kan helpen om het proces inzichtelijker te maken, denkt staatssecretaris Vijlbrief.

ECB

De stijgende inflatie door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) is een gigantisch probleem, benadrukt Van Houwelingen (FVD). Hij vreest dat de rente fors omhoog moet om de inflatie te beperken, met grote gevolgen voor de overheidsschulden van Europese landen.

De ECB bezit ondertussen tientallen procenten van de staatsschuld van Europese landen, stelt het lid Omtzigt vast, en dat is nooit de bedoeling geweest. Hij maakt zich er zorgen over en denkt dat landen als Italië, Spanje en Griekenland hun schulden niet meer zelfstandig zouden kunnen financieren. Als we het aan de markt overlieten, zou volgens Ephraim (Groep Van Haga) de rente voor deze landen fors stijgen.

Het inflatiebeleid valt onder de ECB, legt Hoekstra uit, en die is onafhankelijk van de politiek. Een stijging van de rente valt niet uit te sluiten, maar die zal dan waarschijnlijk beperkt zijn. De minister belooft bij de ECB na te vragen of er onderzoek is gedaan naar de effecten van het gevoerde beleid.

Italië houdt zich niet aan de begrotingsregels, betoogt Eppink (JA21), en chanteert zuinige landen als Nederland. Het land krijgt via het Europees Herstelfonds miljarden toegeworpen, concludeert Van Dijck (PVV).

Brede welvaart

Hoekstra is positief over de Monitor Brede Welvaart. Het is in zijn ogen belangrijk om de werkelijke kosten van zaken mee te nemen, bijvoorbeeld door te kijken naar de effecten op klimaatverandering. Maar een probleem daarbij is dat die kosten niet altijd precies zijn te bepalen.

Van bijvoorbeeld de fossiele industrie en de intensieve veehouderij zijn wel degelijk de werkelijke kosten goed te berekenen, denkt Van Raan (PvdD). De regering zou dat volgens hem dan ook vaker moeten doen.

Toeslagen

Staatssecretaris Van Huffelen licht toe wat er gebeurt om de slachtoffers van de toeslagenaffaire te helpen. Maar Alkaya (SP) is niet tevreden: veel te weinig ouders zijn al volledig gecompenseerd. Er zijn al wel schulden kwijtgescholden, zegt de staatssecretaris, en veel gedupeerde ouders hebben een bedrag van 30.000 euro gekregen.

Ouders zijn moe, komen er niet door en dreigen het op te geven, zegt Azarkan (DENK). Ook Van der Plas (BBB) wil dat de gedupeerden sneller worden geholpen.

Staatssecretaris Van Huffelen erkent dat het nog niet goed genoeg gaat. Daarom komt er een herijking van de hersteloperatie, zodat ouders beter en sneller geholpen worden. Het geven van voorschotten vindt ze geen goed idee: die moeten dan wellicht weer worden teruggevorderd.

Heeft de toeslagenaffaire invloed gehad op het aanvragen van toeslagen? Grinwis (ChristenUnie) vraagt om een nieuw onderzoek naar het niet gebruiken van toeslagen door mensen die er wel recht op hebben. In 2022 is er een evaluatie waarin het niet-gebruik wordt meegenomen, belooft Van Huffelen.

De eerste termijn van de Kamer in de Algemene Financiële Beschouwingen was op 6 oktober. De stemmingen over de tijdens het debat ingediende moties zijn op 12 oktober.

Zie ook: