Tijdelijke wet Transitiefonds landelijk gebied en natuur afgerond

10 mei 2023, wetsvoorstel – De landbouw verduurzamen en de natuur verbeteren. Daarvoor is het transitiefonds bedoeld dat minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) wil oprichten. De Kamer debatteert met haar over het wetsvoorstel dat dit regelt.

De natuur herstellen, zorg dragen voor het landelijk gebied en de agrarische sector een langjarig en duurzaam perspectief geven. Dat is de opgave waar we volgens de minister voor staan. De provincies moeten met regionale plannen komen, want dit kan niet met één maatregel vanuit Den Haag worden bereikt.

Transitiefonds

Het transitiefonds en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) zijn gebaseerd op een integrale aanpak van problemen, legt Van der Wal uit. Er is 24,3 miljard beschikbaar voor maatregelen die de stikstofneerslag verminderen, en tegelijkertijd de natuur en de waterkwaliteit verbeteren en de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Belangrijk is dat de Europese Commissie de uitkoop van piekbelasters inmiddels heeft goedgekeurd.

Hoe zorgen we ervoor dat het geld op een goede manier wordt uitgegeven? Eppink (JA21) benadrukt het belang daarvan. We moeten de Kamer hierover zo goed mogelijk informeren, beaamt Van der Wal. Dat gaat periodiek gebeuren met een fondsbegroting, een meerjarenprogramma, een rapportage over het bereiken van NPLG-doelen en een NPLG-Kamerbrief.

Het instellen van het transitiefonds leidt tot het over de balk gooien van geld, waarschuwt Van Haga (Groep Van Haga). Er wordt een "hallucinant groot bedrag" uitgegeven, terwijl 85% van het natuuroppervlak in goede staat is.

Doelen

Minimaal 10 miljard van het beschikbare geld moet worden besteed aan het bieden van perspectief aan boerenbedrijven die actief blijven, vinden Van der Plas (BBB) en Bisschop (SGP). Blijvers kunnen volgens hen onder andere geholpen worden met geld voor natuurinclusieve landbouw, emissiebeperkende stalsystemen en managementmaatregelen.

Van der Wal wil op dit moment nog niet vastleggen waar het geld precies aan wordt uitgegeven. Daarover kan volgens haar pas worden besloten als er een landbouwakkoord is en de provincies hun plannen hebben vastgesteld. Die hebben een grote vrijheid om het zelf in te vullen, mits de gestelde doelen worden gehaald.

Waarom worden dierenwelzijn en het voorkomen van zoönosen niet meegenomen als doelen in het transitiefonds? Ouwehand (PvdD) betoogt dat dit zou passen in een echt integrale aanpak van de problemen met de landbouw. Neem dan gelijk ook fijnstof en geuroverlast mee, zo sluit Boutkan (Volt) zich daarbij aan.

De minister wil niet de wettelijke doelen verbreden zonder "de taart te vergroten", omdat dan de oorspronkelijke doelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Wel wil ze bezien of extra doelen kunnen worden meegenomen in de handreiking voor de gebiedsprogramma's en het ontwerp-NLPG.

Grinwis (ChristenUnie) oppert om een experimenteerbepaling in de wet op te nemen, zodat andere belangrijke doelen, zoals klimaatadaptatie, ook kunnen worden meegenomen. Maar dat is volgens de minister al mogelijk op grond van de vangnetbepaling die in de wet staat.

2030 of 2035

In de wet staat nu dat de stikstofdoelen in 2035 gehaald moeten worden, maar in het regeerakkoord is afgesproken dat dit 2030 wordt. Omtzigt wijst erop dat het CDA waarschijnlijk wil heronderhandelen over 2030. Is het dan nog wel logisch om daarop te blijven sturen?

De doelen voor waterkwaliteit, natuurherstel en klimaat moeten in of voor 2030 bereikt zijn, zegt Van der Wal. En omdat het transitiefonds uitgaat van een integrale aanpak, zou het volgens haar verstandig zijn als provincies ook voor de stikstofdoelen uitgaan van 2030.

Laten we het jaar 2030 gewoon nu al in de wet zetten, oppert Bromet (GroenLinks). Thijssen (PvdA) is het daarmee eens: we moeten geen 24,3 miljard in een fonds stoppen zolang er onduidelijkheid is. Maar Van der Wal vindt het juist onzorgvuldig om het jaartal te koppelen aan het instellen van het transitiefonds. Het aanpassen daarvan is volgens haar een ander traject.

Natuurdoelen en vergunningverlening

De aanpak van het kabinet, inclusief het transitiefonds, moet volgens De Groot (D66) de rechter ervan overtuigen om weer vergunningen te verlenen, bijvoorbeeld voor het bouwen van huizen. Hij benadrukt dat het daarom belangrijk is dat de doelen uit de Wet natuurbescherming daadwerkelijk worden gehaald.

Kan een goede score op andere zaken dan stikstof ervoor zorgen dat er in een gebied weer vergunningen verleend kunnen worden, vraagt Van Campen (VVD). Ja, zegt de minister, want het gaat om een samenspel van factoren. Op sommige plekken is de waterhuishouding bijvoorbeeld belangrijker voor natuurherstel dan stikstof.

Ook Boswijk (CDA) hoopt dat er snel weer meer vergunningen verleend kunnen worden. Daarbij is volgens hem belangrijk dat provincies hun huiswerk doen en de natuurdoelanalyses snel beschikbaar zijn. Van der Wal belooft om dit op de agenda te zetten in haar overleg met provincies.

De Kamer debatteerde eerder op 19 april over het wetsvoorstel. De stemmingen over het wetsvoorstel en de tijdens het debat ingediende moties zijn op 16 mei.

Zie ook