Steun voor fosfaatmaatregelen

1 december 2016, wetsvoorstel - Staatssecretaris Van Dam (Landbouw) krijgt steun voor zijn maatregelen om de uitstoot van fosfaat in de melkveehouderij te verminderen.

De fosfaatuitstoot in Nederland is tot boven het Europese plafond gestegen. Dat is een gevolg van melkveehouders die na de afschaffing van de melkquota in juli 2015 hun bedrijf (fors) hebben uitgebreid. Brussel dreigt nu de zogenaamde derogatie af te schaffen, een regeling waarmee Nederlandse boeren meer mest op grasland mogen uitrijden.

Om de derogatie te behouden komt Van Dam met een Fosfaatwet. Met die wet, die per 1 januari 2018 in werking treedt, wil hij de fosfaatuitstoot beperken. Voor 2017 heeft de staatssecretaris een akkoord met de melkveehouderijsector gesloten. Met dat akkoord moet hij de uitstoot tot onder het Europese fosfaatplafond terugbrengen.

Pijnlijk maar noodzakelijk om de derogatie te behouden en om de melkveehouders duidelijkheid te bieden. Dat is het oordeel van Dik (ChristenUnie) over de voorstellen van de staatssecretaris. Maar het zal nog een "hele kluif" worden om de derogatie voor Nederland te behouden, reageert Van Dam.

Lodders (VVD) noemt het Brusselse fosfaatplafond een "starre regel" die geen ruimte biedt voor innovatieve oplossingen met mest. Stel het belang van de Nederlandse boeren boven dat van de Europese Unie, bepleit Graus (PVV).

Lef

De fosfaatplannen zijn een voorbeeld van een gebrek aan lef van de politiek, meent Ouwehand (PvdD). De politiek moet het lef hebben om tegen Nederlandse boeren te zeggen: met onze dure grond en dure arbeid kunt u niet op de wereldmarkt concurreren. Inkrimping van de veestapel met 70% is volgens haar onontkoombaar.

Proces

De ontstaansgeschiedenis van de nieuwe fosfaatwetgeving is ronduit knullig, zegt Koşer Kaya (D66). Geurts (CDA) vraagt of de staatssecretaris echt niet zag aankomen dat Brussel de eerder gepresenteerde verhandelbare fosfaatrechten als staatssteun zag.

Dat de fosfaatrechten door de Europese Commissie als staatssteun zouden worden gezien, had Van Dam wel verwacht, maar dat de Commissie ze als ongeoorloofde staatssteun bestempelde, was "een zeer onaangename verrassing". Het aangepaste voorstel zal naar verwachting wel aan de Europese eisen voldoen.

Sectorakkoord voor 2017

Minder koeien, anders samengesteld voer, kortingen bij zuivelbedrijven. Op die manier wil de sector in 2017 tot een vermindering van de fosfaatproductie komen. Dijkgraaf (SGP) is blij dat Van Dam daarover met de sector een akkoord heeft gesloten.

Als de gierput overloopt, slacht men de koe. Dat is Ouwehands commentaar op het fosfaatreductieakkoord voor 2017. Grashoff (GroenLinks) vraagt of bedrijven verplicht zijn om zich aan het akkoord te houden. Een vaag en niet uitgewerkt akkoord, is het oordeel van Van Gerven (SP). Leenders (PvdA) wil weten wie er verantwoordelijk is voor de naleving ervan.

Een ambitieus pakket dat de fosfaatuitstoot verder terugbrengt dan noodzakelijk. De inhoud van het fosfaatreductieakkoord wijst er volgens de staatssecretaris op dat de sector beseft dat er grote belangen op het spel staan. Hij wil de maatregelen zo snel mogelijk algemeen verbindend verklaren.

Wet in 2018

Met de Fosfaatwet worden op 1 januari 2018 fosfaatrechten toegekend. De rechten worden gratis verstrekt en zijn vrij verhandelbaar. De totale hoeveelheid rechten die op 1 januari 2018 wordt toegekend, komt overeen met het Europese fosfaatproductieplafond, inclusief een generieke korting.

Dat de fosfaatrechten verhandelbaar zijn, zal de prijs opdrijven, vreest Dik. Daarom moeten fosfaatrechten niet verhandelbaar zijn, vinden Van Gerven, Grashoff en Ouwehand. Als voor niet-verhandelbare rechten was gekozen, had de Fosfaatwet gewoon in 2017 kunnen worden ingevoerd. Maar dan zou de boer afhankelijk van de overheid worden, constateert Lodders. Dat vindt zij onwenselijk.

Het stelsel met fosfaatrechten helpt niets voor de waterkwaliteit, constateert Dijkgraaf. Net als Geurts wil hij een einddatum aan het fosfaatrechtenstelsel verbinden. Van Dam is daar niet voor. Hij kan niet voorspellen hoelang fosfaatrechten nodig zullen zijn om onder het fosfaatreductieplafond te blijven.

Geen derogatie, geen fosfaatrechten. Dijkgraaf, Geurts en Lodders benadrukken dat het behoud van derogatie een voorwaarde moet zijn voor invoering van de Fosfaatwet. Maar volgens Van Dam is het niet zeker dat het op 1 januari 2018 al duidelijk is of er derogatie komt.

Grondgebonden bedrijven

Boeren met grondgebonden bedrijven hebben part noch deel aan het probleem van te veel fosfaatproductie, maar worden niet ontzien in het sectorakkoord en de Fosfaatwet. Onverteerbaar, vinden Grashoff, Van Gerven en Leenders. Van Dam toont sympathie voor een voorstel van Dik en Koşer Kaya om deze bedrijven geen generieke korting op te leggen.

Knelgevallen

Voor bedrijven die veel meer dan andere bedrijven geraakt worden door het fosfaatrechtenstelsel moet er een uitgebreide knelgevallenregeling zijn. Dat vinden Geurts, Van Gerven en Dik. Zij denken bijvoorbeeld aan bedrijven die voor de peildatum 2 juli 2015 onomkeerbare verplichtingen waren aangegaan, en aan bedrijven die op dat moment in een overgangsfase zaten van gangbaar naar biologisch of vice versa.

De Kamer stemt 6 december over het wetsvoorstel en de bij het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort

• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.