Regering legt verantwoording af over 2016

31 mei 2017, Debat - In hoeverre waren de overheidsuitgaven in 2016 doelmatig en rechtmatig? Premier Rutte en minister Dijsselbloem (Financiën) voeren het Verantwoordingsdebat met de Kamer.

Krijgt de belastingbetaler waar voor zijn geld? Wordt overheidsgeld zinnig, zuinig en zorgvuldig besteed? Hoe effectief is het beleid? Dit soort vragen komen aan de orde in het Verantwoordingsdebat.

Meer dan 99% procent van de uitgaven is rechtmatig, maar het is niet altijd duidelijk of ze ook doelmatig zijn. Dat is begrijpelijk als het gaat om de bijdrage van het buitenlands beleid aan de vrede in het Midden-Oosten. Maar waarom is er zo weinig inzicht in de effecten van uitgaven aan banenplannen, passend onderwijs en luchtkwaliteit?

Evaluaties

Belangrijke beleidswijzingen zouden eigenlijk altijd achteraf doorgelicht moeten worden, betoogt Dijkgraaf (SGP), zodat duidelijk is of doelen worden gehaald. Van Weyenberg (D66) wil daarom standaard een evaluatiebepaling in nieuwe wetsvoorstellen opnemen. Dat zorgt voor meer transparantie, hoopt Snels (GroenLinks): trek de gordijnen weg. En die transparantie is volgens Azarkan (DENK) belangrijk voor het draagvlak in de samenleving.

In elk beleidsvoorstel moet aandacht zijn voor doelstellingen, doeltreffendheid en doelmatigheid, zegt Dijsselbloem, die dit wil regelen in de Comptabiliteitswet. Omtzigt (CDA) bepleit het "smarter" formuleren van beleid en doelstellingen.

Economie en overheidsfinanciën

De economie groeit, de werkloosheid daalt en het financieringstekort is omgeslagen in een -overschot. Het land staat er beter voor dan aan het begin van de kabinetsperiode, stelt Nijboer (PvdA) vast. Dat is niet alleen te danken aan het regeringsbeleid, benadrukt De Vries (VVD), maar ook aan hardwerkende burgers en bedrijven.

De overheidsfinanciën zijn op orde, maar de maatschappelijke rekening wordt doorgeschoven. Leijten (SP) wijst onder andere op de wachtlijsten in de jeugd-ggz, het gebrek aan betaalbare woningen en de vaak overvolle klassen. Ook Van Raan (PvdD) hekelt de nadruk op economische groei: wat heb je aan geld als de ijskap smelt?

"Slecht en dom", zo kwalificeert Van Dijck (PVV) het kabinetsbeleid van de afgelopen jaren. De harde bezuinigingen en forse belastingverhogingen veroorzaakten volgens hem het omvallen van tienduizenden bedrijven, en honderdduizenden mensen verloren onnodig hun baan.

Modellen

Overheidsbeleid is te veel gebaseerd op statistieken en afvinklijstjes, stelt Omtzigt. Dit leidt tot het sturen op de schijnwerkelijkheid van modellen en niet op de gewenste uitkomsten. Goede voorbeelden zijn volgens hem belastingregelingen als de inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) en het lage-inkomensvoordeel (LIV). Bijval krijgt hij van Van Rooijen (50PLUS).

Alle modellen, ook die van het CPB, leiden tot "teaching to the test", zegt Dijsselbloem. Maar ze blijven nodig om de gevolgen van beleidskeuzes te beoordelen.

Belastingen

De Algemene Rekenkamer constateert diverse onvolkomenheden bij de Belastingdienst. Is die nog wel voldoende in staat om zijn kerntaak, het innen van belastingen, goed uit te voeren? Veel woordvoerders maken zich zorgen. De Belastingdienst wordt het slachtoffer van de huidige politieke impasse, vreest Azarkan.

Het stelsel van belastingen, toeslagen en gemeentelijke regelingen is erg ingewikkeld geworden. Reken mensen daarom niet af op kleine fouten door ze hoge boetes of naheffingen op te leggen, betoogt Nijboer. Ook Dijkgraaf pleit voor een "menselijke benadering".

Breed welvaartsbegrip

Welvaart is meer dan alleen economische groei. Daarom komt het CBS op basis van de bestaande Monitor Duurzaam Nederland vanaf 2018 met de Monitor Brede Welvaart. Zo krijgen we een beter beeld van de "stand van het land", verwacht Schouten (ChristenUnie). Snels wil dat in de monitor de nadruk komt te liggen op de circulaire economie.

Van Raan wijst op de negatieve gevolgen van de intensieve veehouderij op milieu en dierenwelzijn. De regering streeft naar een veehouderij met breed draagvlak, antwoordt de premier.

Passend onderwijs

Jaarlijks gaat er 2,4 miljard naar leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Maar volgens de Algemene Rekenkamer is onduidelijk of dit geld op de juiste plek terechtkomt.

We moeten meer inzicht krijgen in de besteding van de middelen voor passend onderwijs, vinden alle woordvoerders. Maar dit mag volgens Van Weyenberg niet leiden tot bureaucratische controles met afvinklijstjes.

Er wordt gestreefd naar meer uniformiteit en transparantie in de verantwoording van de uitgaven aan passend onderwijs, verzekert de Dijsselbloem.

ICT

ICT-problemen bij de overheid kunnen ervoor zorgen dat privacygevoelige informatie niet veilig is. Dit onderwerp moet meer prioriteit krijgen, vinden Schouten, Leijten en De Vries.

De betrokken departementen spreken met de Algemene Rekenkamer over de kritiek op de informatiebeveiliging, zegt Dijsselbloem.

Decentralisaties

De rijksoverheid heeft de afgelopen jaren taken overgeheveld naar lagere overheden. Het geld is daarbij over de schutting gegooid zonder controle, betoogt Van Dijck. Van Rooijen zegt dat het nu lastig is om te beoordelen of kinderen, chronisch zieken en ouderen de juiste ondersteuning krijgen.

De Kamer stemt op 6 juni over de bij het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.