Koenders: Europa moet zichzelf opnieuw uitvinden

24 november 2016, begroting - Hoe gaat Nederland om met internationale spanningen? Europese landen zullen gezamenlijk moeten optreden om sterk te staan, stelt minister Koenders (Buitenlandse Zaken) tijdens de behandeling van zijn begroting.

Grote delen van het Midden-Oosten staan in brand. Landen als Rusland en Turkije blazen hun imperiale tradities nieuw leven in, terwijl het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten een aparte positie te lijken innemen met de brexit en de verkiezing van Trump. Zo vat Koenders de situatie op het wereldtoneel samen.

"Onze geopolitieke vakantie is nu echt voorbij", stelt de minister. Volgens hem bevindt Europa zich op een kantelmoment: de internationale wereld desintegreert, na decennia van geleidelijke mondiale integratie. Europa moet zichzelf snel opnieuw uitvinden, meent Koenders, niet meer als wetgevingsmachine, maar in een sterkere Europese samenwerking op veiligheidsgebied.

Mensenrechten

Hoe ga je om met landen die het niet zo nauw nemen met de mensenrechten?

Soms moet je vuile handen durven maken, zegt Ten Broeke (VVD). Dat betekent ook dat je deals met landen moet sluiten die het niet zo nauw nemen met de mensenrechten, stelt de VVD'er. Grashoff (GroenLinks) waarschuwt dat Europa zijn eigen waarden daarbij niet mag verloochenen.

Minister Koenders pleit voor een mix tussen realpolitik en idealisme. We mogen fundamentele universele waarden nooit opgeven, maar moeten ook met dubieuze regimes blijven praten. "Een land dat alleen kan tafelen met zijn vrienden, sterft van de honger", aldus de minister.

Kuzu (GrKÖ) wijst op de schrijnende situatie van de Rohingya's in Myanmar. Hij wil dat de Europese Unie politieke druk uitoefent op Myanmar om de positie van deze moslimminderheid te verbeteren. Koenders omarmt een motie met die strekking.

Syrië en Irak

Het grootste drama dat we niet hebben weten te keren. Zo betitelt Koenders het conflict in Syrië. Hij wil zo snel mogelijk internationaal overleg om tot een wapenstilstand te komen.

Vijftien jaar na het begin van de strijd tegen terrorisme is de dreiging alleen maar toegenomen, stelt Van Bommel (SP). Hij bepleit een onderzoek naar de relatie tussen militair ingrijpen en terrorisme. Koenders benadrukt dat de terreur zal doorgaan als de soennitische bevolkingsgroepen in Irak en Syrië geen toekomst wordt geboden.

Heeft ISIS in Syrië en Irak genocide gepleegd op minderheden? Voordewind (ChristenUnie) vraagt met brede steun van de Kamer om een onderzoek, omdat politieke erkenning van de misdrijven van groot belang is.

Turkije

De deal met Turkije om de migratie in te perken werkt, maar intussen zijn er veel zorgen over de Turkse binnenlandse politiek. Zo wijst Knops (CDA) op de vermoedens van foltering van gedetineerden. Zolang Turkije niet aan de Europese voorwaarden voldoet, kan er geen sprake zijn van visumvrij reizen tussen Turkije en de EU, benadrukt Koenders.

Moeten de onderhandelingen over Turkse toetreding tot de EU helemaal van de baan? "We willen Turkije een signaal geven, maar de deur niet op slot gooien", vat Servaes (PvdA) het dilemma samen. Van Bommel pleit voor opschorting van de onderhandelingen. Dat gaat Bontes (GrBvK) niet ver genoeg: "Stop er gewoon helemaal mee!"

Rusland

Het Russische optreden in Oekraïne en Syrië baart de Kamer grote zorgen. Koenders is niet voor beperking van de sancties tegen Rusland zolang Rusland niet aan het Minsk-akkoord over een bestand in Oekraïne voldoet.

Sjoerdsma (D66) wil dat de regering de Russische financiering van Nederlandse politieke partijen aan banden legt, nu blijkt dat Rusland eurosceptische bewegingen financieel heeft gesteund om de Europese eenheid te ondergraven.

Israël en de Palestijnse Staat

Erken de Palestijnse Staat, liever gisteren dan vandaag, stelt Van Bommel. Maar volgens Koenders draagt dat nu niets bij aan een oplossing van het conflict. Hij is niet tegen erkenning, maar wil wachten op "een strategisch moment". De Roon (PVV) wil juist dat Nederland alle banden met de Palestijnse Autoriteit verbreekt, maar ook dat is de minister niet van zins.

Van der Staaij (SGP) wil dat de overheid stopt met subsidieverstrekking aan organisaties die ook oproepen tot een boycot van Israëlische producten. Koenders is tegen die boycot, maar vindt dat een oproep tot een boycot onder de vrijheid van meningsuiting valt.

De Kamer sprak eerder over de begroting op 23 november. Zij stemt 29 november over de ingediende moties. Over de begroting wordt op een later moment gestemd.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.