Kamer debatteert over uitkomst Europese top inzake herstelfonds

9 september 2020, debat - Tijdens het zomerreces sloten de Europese regeringsleiders na lang onderhandelen een overeenkomst over een herstelfonds voor de coronacrisis. De Kamer bevraagt premier Rutte over de gemaakte afspraken.

De regeringsleiders van de Europese Unie staan eens in de vijf à zeven jaar voor een gigantische uitdaging: ondanks sterk uiteenlopende belangen moeten ze een eensluidende Europese meerjarenbegroting opstellen. Dit jaar vielen die onderhandelingen ook nog eens samen met de pogingen om tot een herstelfonds te komen voor de economische ravage die de coronacrisis in heel Europa heeft aangericht.

Verschillende malen keerden de premiers van de verschillende landen onverrichterzake huiswaarts na een intensieve onderhandelingsronde, maar op 21 juli was het dan eindelijk zover en lag er een deal. Minister-president Rutte legt in de Kamer verantwoording af over het resultaat van de onderhandelingen.

Onderhandelingsresultaat

Harde voorwaarden aan steun: daarover waren Kamer en kabinet het eens tijdens het voorbereidende debat op de Europese top over een herstelfonds. Landen die een beroep op de subsidies uit het fonds doen, zouden hun economie waar nodig moeten hervormen. En landen mogen niet verantwoordelijk worden voor elkaars schulden. Wat is er na 90 uur onderhandelen terechtgekomen van die inzet?

De premier is ondanks grote druk standvastig gebleven, meent De Vries (VVD): geen giften uit medelijden, maar leningen en subsidies gekoppeld aan strenge voorwaarden om te hervormen. Sjoerdsma (D66) spreekt van "een noodzakelijk akkoord voor exportland Nederland". Zonder Europees herstel geen Nederlands herstel, is zijn stelling.

Maar er zijn ook twijfels over de onderhandelingsresultaten. De minister-president heeft zich uitstekend ingezet, maar onder de streep ziet het er slecht uit voor Nederland, vindt Bisschop (SGP): we zadelen toekomstige generaties op met een schuldenberg. En Van Otterloo (50PLUS) had liever gezien dat het herstelfonds uit de Europese begroting gefinancierd werd.

Een deel van de oppositie is ronduit ontevreden met het akkoord en verwacht dat Nederland geld betaalt dat nooit meer terugkomt. We zijn een transferunie in gerommeld, stelt Krol. Een megatransfer in keiharde euro's van noord naar zuid, aldus Baudet (FvD). En Wilders (PVV) zegt: de premier heeft deze zomer 100 miljard van ons belastinggeld weggegeven aan Zuid-Europa. Hij wil dat de premier opstapt en dient een motie van wantrouwen in, die wordt verworpen.

Voorwaardelijke steun

Als je aanspraak wilt maken op het herstelfonds, dan moet je ook bereid zijn om hervormingen door te voeren zodat je economie bestand is tegen een toekomstige crisis, spraken Europese regeringsleiders af. Doe je dat niet, dan kan de geldkraan dichtgedraaid worden en moet de Europese Raad eerst overeenstemming bereiken of je recht hebt op uitbetaling: de noodremprocedure.

Maar Omtzigt (CDA) maakt zich zorgen: is die noodrem wel echt een noodrem? Of is het alleen een pauzeknop? De Europese Commissie, die de uitbetalingen doet, suggereert immers dat ze gewoon kan uitkeren als de Raad na drie maanden geen overeenstemming heeft bereikt. Maar dat zal niet gebeuren, verwacht Rutte: als de noodrem niet werkt, is er sprake van een stevige politieke Europese crisis.

Als landen zich niet aan de regels van de rechtsstaat houden, zou je de subsidies ook moeten kunnen stopzetten, vindt Van Ojik (GroenLinks), die zich zorgen maakt over de situatie in landen als Polen en Hongarije. Europa heeft echt kansen laten liggen op het gebied van rechtsstatelijkheid, constateert ook Bruins (ChristenUnie). En Leijten (SP) verzucht: waarom worden landen die de vrije pers muilkorven niet op de vingers getikt?

Kuzu (DENK) wijst erop dat Griekenland 34 miljard aan eerder gekregen steun uittrekt voor de aanschaf van defensiematerieel. Dat kan niet, vindt hij. Hij wil daarom keiharde voorwaarden aan de besteding van steungeld.

Hervorming van de begroting

Een van de belangrijkste wensen waarmee Rutte op pad werd gestuurd, was hervorming van de Europese meerjarenbegroting. Zo wilde de Kamer meer geld naar Horizon Europe, een onderzoeksprogramma gericht op innovatie. Die wens is maar deels uitgekomen: de uitgaven voor verduurzaming en innovatie stijgen, maar minder dan in eerste instantie de bedoeling was. Klassieke uitgaven zoals landbouwsubsidies blijven daarentegen hoog.

De premier had zich niet zo hard moeten opstellen in de onderhandelingen, vindt Nijboer (PvdA). We wisten toch dat er een apart fonds zou komen? Waarom heeft Rutte niet veel meer op wetenschap en een duurzame economie gestuurd, in plaats van heel hard nee te roepen, vraagt hij zich af. Ook Van Raan (PvdD) is teleurgesteld over de uitkomst: "De miljarden voor klimaatverwoestende subsidies aan de bio-industrie hadden we voor coronasteun moeten aanwenden."

De Kamer stemt op 10 en 22 september over de ingediende moties.

Zie ook: