Kamer debatteert over het terughalen van IS-vrouwen en hun kinderen

1 juli 2021, debat – Moeten IS-vrouwen en hun kinderen worden teruggehaald naar Nederland of niet? Over die vraag debatteert de Kamer met de ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Kaag (Buitenlandse Zaken).

Voor het eerst is er een vrouw van een IS-strijder met drie kinderen teruggehaald uit Syrië door de Nederlandse overheid. De reden zou zijn dat ze op het punt stond om vrijgelaten te worden en nu in Nederland berecht kan worden. Minister Grapperhaus legt uit dat de rechtszaak tegen haar in Nederland waarschijnlijk was gestopt, zonder een veroordeling, als de regering haar niet had teruggehaald.

Leidt het terughalen van deze IS-vrouw niet tot een precedent? Sommige woordvoerders waarschuwen dat andere IS'ers ook zullen moeten worden teruggehaald. Maar minister Grapperhaus is er niet zonder meer van overtuigd dat die precedentwerking er zal zijn.

Veiligheid

Het idee om vrouwen en kinderen van IS-strijders terug te halen boezemt angst in, erkent Koekkoek (Volt). Zij wijst echter op het advies van deskundigen dat terughalen juist de veiligste optie is. Van der Werf (D66) is het daarmee eens. Niet ophalen betekent dat de veiligheidsdiensten ze niet in de gaten kunnen houden, betoogt zij. We willen voorkomen dat mensen onder de radar verdwijnen, beaamt minister Grapperhaus.

Markuszower (PVV) noemt het onvoorstelbaar dat het kabinet deze IS-vrouw uit Syrië heeft teruggehaald. De minister van Buitenlandse Zaken heeft kennelijk "heel graag terroristen om zich heen", concludeert hij. Andere woordvoerders maken daar bezwaar tegen en noemen deze uitspraak ongepast. Persoonlijke aanvallen horen niet thuis in een democratie, zegt Ellemeet (GroenLinks), die zich terugtrekt uit het debat.

Het terughalen van de IS-vrouw voelt als "een steen op de maag", zegt Michon (VVD). Zij wil weten hoe het toezicht voor dergelijke verdachten is geregeld, ook nadat zij hun straf hebben uitgezeten. Eerdmans (JA21) wil de garantie dat Nederland niemand meer terughaalt uit voormalig IS-gebied. Ook Van der Staaij (SGP) vindt dat de regering kalifaatgangers niet vrijwillig moet terughalen.

Pak de paspoorten van IS-strijders af, oppert Van Haga (Groep Van Haga). Hij vindt dat alle uitreizigers het Nederlanderschap moeten verliezen. Internationale verdragen bepalen dat het Nederlanderschap niet ingetrokken kan worden bij een persoon die geen andere nationaliteit heeft, zegt minister Grapperhaus. Bij mensen met een dubbele nationaliteit kan het wel, maar moet het zorgvuldig worden onderbouwd.

Berechting

Straffeloosheid moet worden voorkomen, zegt Kuik (CDA). Internationale berechting in de regio is daarom de beste oplossing, meent zij. Wat zijn de opties voor een in Irak gevestigd tribunaal? Ook Van der Plas (BBB) pleit voor een internationaal strafhof in samenwerking met de VN en de Koerden.

Voor het bewijzen van de delicten is een berechting in de regio inderdaad beter, zegt Van Nispen (SP). Hij wijst wel op het risico van ontsnappingen. In sommige zaken heeft gecontroleerde terugkeer daarom de voorkeur, denkt hij. Hij wil weten hoe het spreekrecht en schadevergoedingen voor slachtoffers dan geborgd zijn.

De Iraakse regering staat voor grote uitdagingen, zegt minister Kaag. De prioriteit ligt daarom niet bij het berechten van buitenlandse IS-strijders. Het instellen van een internationaal tribunaal stuit volgens de minister op veto's in de VN-Veiligheidsraad.

Jansen (FVD) is tegen berechting in Nederland. De waarheid is dat IS-strijders dan binnen enkele jaren weer op straat staan en vrij kunnen rondlopen, zegt hij. Hij wijst ook op de uitspraak van een jezidi, die zei dat IS-vrouwen erger waren dan de strijders zelf.

Jezidi's

Verschillende partijen vragen aandacht voor de slachtoffers van IS, waaronder de jezidi's en hun kinderen. Bikker (CU) roept op tot internationale erkenning van de genocide op jezidi's. Ook vraagt zij aandacht voor jezidivrouwen die kinderen hebben gekregen in IS-gevangenschap. Zij worden verstoten in eigen kring. Wat kan het kabinet doen om hen te helpen?

Nederland heeft gepleit voor de erkenning van de genocide op de jezidi's, zegt minister Kaag. De regering zet zich volgens haar in voor het verzamelen van bewijs, dat in de toekomst gebruikt kan worden bij een berechting. Ook zijn er projecten om de slachtoffers te helpen.

Kinderen

We moeten onschuldige kinderen niet straffen voor de misdaden van hun ouders, zegt Kuzu (DENK). Dat geldt volgens hem ook voor kinderen van IS-strijders. Hij vraagt het kabinet om met spoed alle kinderen onder de 12 jaar terug te halen uit kampen, ook vanwege het risico op radicalisering.

Ook Kathmann (PvdA) wijst op de onmenselijke situatie van kinderen die in kampen zitten vanwege de "wanstaltige" keuzes van hun ouders. Deze kinderen hebben volgens haar recht op zorg en horen niet thuis in detentiekampen.

Het is schrijnend om te zien dat kinderen opgroeien in deze kampen door de keuzes van hun ouders, zegt minister Kaag. Nederland draagt volgens haar bij aan het lenigen van de noden daar. Per geval wordt beoordeeld of repatriëring een optie is.

De Kamer stemt op 6 juli over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: