GroenLinks wil rechter wetten laten toetsen aan Grondwet

5 maart 2015, initiatiefwetsvoorstel - Van Tongeren (GroenLinks) wil dat de rechter wetten kan toetsen aan de klassieke grondrechten. Maar het lijkt niet waarschijnlijk dat de vereiste tweederdemeerderheid er komt.

Artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat het niet aan de rechter is om te beoordelen of wetten in strijd zijn met de Grondwet. In 2002 besloot toenmalig GroenLinks-leider Halsema een initiatiefwetvoorstel in te dienen om dat te veranderen. Zij kreeg daarvoor een meerderheid in zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Maar wijziging van de Grondwet moeten twee keer door het parlement worden behandeld. Het is onwaarschijnlijk dat Van Tongeren (die de verdediging heeft overgenomen) in tweede lezing voor het initiatiefwetvoorstel de vereiste tweederdemeerderheid krijgt, vooral omdat de VVD haar steun heeft ingetrokken.

Toetsing door rechter bedoeld als correctie

Toetsing door de rechter kan leiden tot correctie van het parlement indien het wetten aanneemt die ingaan tegen de klassieke grondrechten. Dit is de belangrijkste motivatie voor het initiatiefwetsvoorstel. Het dwingt de wetgever om rekening te houden met grondrechten, zegt Van Nispen (SP). Die wetgever toont zich niet in alle gevallen een "hoeder van de grondrechten", zo valt Bisschop (SGP) hem bij. Schouw (D66) vindt het positief als burgers de mogelijkheid zouden krijgen een beroep te doen op de Grondwet. Vasthouden aan het verbod op constitutionele toetsing is niet van deze tijd, stelt onafhankelijk Kamerlid Klein, die vindt dat wetten eigenlijk aan alle grondwetsartikelen moeten kunnen worden getoetst.

Discussie over verhouding wetgever en rechter

Macht heeft tegenmacht nodig, zegt Segers (ChristenUnie), die daarom het initiatiefwetsvoorstel steunt. Bruins Slot (CDA) verwacht daarvan een aanzienlijke verandering in het constitutionele bestel, die volgens haar leidt tot een ongewenste verschuiving van het primaat van de wetgever naar de rechter. De angst dat de rechter op de stoel van het parlement gaat zitten, is volgens Klaver (GroenLinks) en Schouw onterecht. Ook Fokke (PvdA) verwacht "geen competitie tussen rechter en wetgever". Maar Bosma (PVV) vindt het strijdig met de parlementaire democratie als ongekozen rechters de mogelijkheid krijgen om wetten te interpreteren.

VVD pleit voor commissie constitutionele zaken

VVD'er Taverne vindt dat het parlement het beste zelf de grondwettelijkheid van wetten kan toetsen, omdat het, in tegenstelling tot de rechter, democratisch gelegitimeerd is en in de openbaarheid opereert. De Kamer zou volgens hem wel beter invulling kunnen geven aan deze taak door een commissie constitutionele zaken in te stellen. Kan die commissie een wet blokkeren indien zij vindt dat die ongrondwettelijk is?, vraagt Segers. Dat is volgens Taverne niet de bedoeling. Dan is er geen toegevoegde waarde, concludeert Bisschop. Klein denkt dat de Eerste Kamer de beoogde rol van de commissie al vervult. "Een onvoldragen idee", zo kwalificeert Schouw Tavernes suggestie.

Initiatiefnemer Van Tongeren en minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) reageren op een later moment op de inbreng van de Kamer.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.