Gekozen burgemeester stap dichterbij

17 januari 2018, initiatiefwetsvoorstel - De tweederdemeerderheid die nodig is voor het uit de Grondwet halen van de benoeming van de burgemeester en de commissaris van de Koning, is in zicht. Dat brengt de gekozen burgemeester een stap dichterbij.

Het initiatiefwetsvoorstel van D66 kent een lange geschiedenis. Het voorstel is al eerder door de Tweede en Eerste Kamer goedgekeurd. Maar omdat het een voorstel tot wijziging van de Grondwet is, is het nodig dat beide Kamers na verkiezingen nóg een keer akkoord gaan in "tweede lezing", en dit keer met een tweederdemeerderheid.

Aanstellingswijze burgemeester uit de Grondwet

Doel van het wetsvoorstel is om de zogenaamde kroonbenoeming uit de Grondwet te schrappen. Als de benoeming van de burgemeester en de commissaris van de Koning in gewone wetten geregeld gaat worden, ligt de weg naar een andere manier van het benoemen van de burgemeester open.

Het initiatiefwetsvoorstel gaat nadrukkelijk niet over de manier waarop in de toekomst de burgemeester gekozen moet worden. Initiatiefnemer Jetten (D66) benadrukt dat dit voorstel echt alleen gaat over het uit de Grondwet halen, de deconstitutionalisering, van de aanstellingswijze.

Ook minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) legt uit dat er nu alleen ruimte wordt gecreëerd om eventueel iets te wijzigen aan de aanstellingswijze van de burgemeester en de commissaris van de Koning. Of en hoe dat gebeurt is volgens haar een volgende stap.

Özütok (GroenLinks), Van Raak (SP) en Kuiken (PvdA) vinden het verstandig dat het schrappen uit de Grondwet niet gekoppeld is aan de manier waarop in de toekomst de burgemeester en de commissaris van de Koning gekozen moeten worden. Zij spreken dan ook hun steun voor het voorstel uit.

D66-woordvoerder Sneller geeft toe dat zijn partij weliswaar voorstander is van een door de bevolking gekozen burgemeester, maar dat dit vandaag nadrukkelijk geen onderdeel van het debat is.

Vervolg nog onbeslist

Ook al is de manier waarop de burgemeester in de toekomst benoemd wordt officieel geen onderwerp van debat, toch wijden veel woordvoerders er bespiegelingen aan.

Bosma (PVV) wil naar een gekozen burgemeester toe. De huidige praktijk vindt hij "feodaal". Voor Hiddema (FvD) komt de deconstitutionalisering als geroepen in de strijd tegen de "partijkartelpolitici".

Özütok en Van Raak zijn voorstander van een burgemeester die gekozen wordt door de gemeenteraad. Als de aanstellingswijze van de burgemeester op termijn verandert, moet volgens Koopmans (VVD) wel het hele lokale stelsel onder de loep genomen worden.

Van der Molen (CDA) pleit ervoor om "goed onderbouwd en zorgvuldig naar het vervolg te kijken", omdat hij hecht aan de onafhankelijke en onpartijdige positie van de burgemeester.

SGP is tegen

De enige fractie die het voorstel niet steunt, is de SGP. Woordvoerder Bisschop vindt dat er nog te veel onduidelijkheid is over het vervolg. Volgens hem hoort de aanstellingswijze juist wél thuis in de Grondwet. Ook vreest hij dat de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de burgemeester en de commissaris van de Koning onder druk zullen komen te staan.

Hoe gaat de benoeming nu?

De gemeenteraad stelt een profielschets en vacature op. Kandidaten kunnen hun sollicitatiebrief naar de commissaris van de Koning sturen, die een selectie maakt. De commissaris van de Koning legt zijn selectie voor aan een vertrouwenscommissie bestaand uit gemeenteraadsleden en soms ook wethouders.

De vertrouwenscommissie voert de sollicitatiegesprekken en kiest een nummer één en twee. Die kandidaten worden besproken in de gemeenteraad, waarna de keuze als advies naar de minister van Binnenlandse Zaken gaat. Die gaat vrijwel altijd akkoord met de voorgedragen kandidaat en stuurt dan een benoemingsbesluit naar de Koning, die dat officieel ondertekent.

De Kamer stemt over het initiatiefwetsvoorstel op 23 januari 2018.

zie ook

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort

• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.

• Kijk dit debat terug via Debat Gemist