Eerste termijn begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

6 november 2019, begroting - De woordvoerders stellen vragen over de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De ministers Van Engelshoven en Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs) reageren op 7 november.

Het lerarentekort is een belangrijk onderwerp in de eerste termijn van de OCW-begrotingsbehandeling. Maar ook het mbo, het hoger onderwijs en het leenstelsel komen aan bod.

Lerarentekort

Minister Slob heeft 460 miljoen extra beschikbaar gesteld om het lerarentekort aan te pakken, met name in het basisonderwijs. Is dit genoeg?

Het extra geld is vooral incidenteel, concludeert Van den Hul (PvdA), terwijl het lerarentekort structureel is. Kuzu (DENK) spreekt van een druppel op een gloeiende plaat. Leraren voelen zich niet gehoord, denkt Kwint (SP): Den Haag is doof voor de nood van onze meesters en juffen.

Volgens Heerema (VVD) worden met het extra geld "stapjes in de goede richting" gezet. Er is al flink geïnvesteerd, zegt Van Meenen (D66), maar in de toekomst is meer structureel geld nodig.

Wat kan er nog meer gedaan worden om het lerarentekort te verminderen?

  • Westerveld (GroenLinks): geef mensen die naar het onderwijs overstappen, een terugkeergarantie

  • Rog (CDA): maak geld vrij door bovenwettelijke uitkeringen af te schaffen

  • Kops (PVV): bied parttimers een voltijdbonus

  • Kwint (SP): verhoog de bankenbelasting en stop de opbrengst in het onderwijs

  • Bruins (ChristenUnie) en Bisschop (SGP): bied op de pabo meer ruimte voor specialisatie

  • Baudet (FvD): stop het geld voor biomassacentrales in het onderwijs

Rol van het onderwijs

Het onderwijs zou een motor voor gelijke kansen moeten zijn, stelt Van den Hul (PvdA). De kwetsbaarste kinderen zijn volgens haar de dupe van het lerarentekort.

Kinderen met bijzondere talenten krijgen in het onderwijs niet de ondersteuning die ze verdienen, vindt Heerema (VVD). Sporttalenten moeten beter begeleid worden en ouders van hoogbegaafden betalen nu veel te hoge eigen bijdragen.

Het onderwijs zou zich moeten richten op pure kennisoverdracht, betoogt Kops (PVV). Maar in de praktijk is volgens hem sprake van linkse indoctrinatie: de PVV is een gevaar, de EU is goed en klimaatverandering is een groot probleem. Van Raan (PvdD) vindt juist dat het onderwijs jongeren meer moet voorbereiden op de grote klimaatcrisis.

Het onderwijs zou mensen hun plaats in de samenleving moeten wijzen, betoogt Baudet (FvD), maar die biedt hun geen plek meer. De crisis in het onderwijs is in zijn ogen nauw verbonden met de crisis in onze cultuur. Oikofobie zorgt volgens hem voor vervreemding en ontworteling.

Bereidt het onderwijs ons voor op de toekomst? Veel dingen gaan goed, zegt Wiersma (VVD), maar bepaalde zaken kunnen beter. Hij vraagt onder andere aandacht voor de samenwerking met het bedrijfsleven, vraaggestuurd onderwijs, het leren van ondernemingsvaardigheden en het aantrekken van buitenlands talent.

Mbo

Praktisch opgeleiden verdienen meer waardering, betoogt Van den Berge (GroenLinks). Daarom is het volgens hem slecht dat er bezuinigd wordt op het mbo. Ook denkt hij dat de 10 miljoen voor het mbo-studentenfonds te weinig is.

Onze samenleving zou vastlopen zonder mbo'ers, zegt Kuik (CDA). Zij wil, net als Bruins (ChristenUnie), meer ruimte bieden aan vakmatige verdieping door de invoering van een meestertitel.

Leenstelsel

Het leenstelsel is ingevoerd om geld vrij te maken voor beter onderwijs. Paternotte (D66) ziet dat dit steeds meer wordt ingezet. Het is volgens hem wel belangrijk dat studenten en docenten daarbij worden betrokken.

Bisschop (SGP) en Westerveld (GroenLinks) willen de aanvullende beurs verhogen voor studenten met ouders die een middeninkomen hebben. Het geld daarvoor vinden ze door de kansspelbelasting te verhogen.

Een Kamermeerderheid lijkt in de toekomst het leenstelsel voor studenten te willen afschaffen. Een voucher voor een andere opleiding kan (oud-)studenten tegemoetkomen die al een studieschuld hebben opgebouwd. Rog (CDA) wil hun ook de optie geven om hun studieschuld te verlagen. Futselaar (SP) steunt dat, maar hij wil niet wachten op nieuwe verkiezingen met het veranderen van het stelsel.

Kuzu (DENK) heeft een ander idee om de huidige studenten enigszins te compenseren. Hij wil de ov-kaart voor studenten flexibiliseren, waardoor ze 220 dagen per jaar gratis kunnen reizen.

Hoger onderwijs en onderzoek

Niet alleen in het basisonderwijs maar ook in het hoger onderwijs is de werkdruk veel te hoog, betoogt Futselaar (SP). Hij wijst op volle collegezalen, overwerkte docenten en het groeiende ziekteverzuim.

Geef wetenschappers ruimte om vrij en fundamenteel onderzoek te doen, zo bepleit Van den Berge (GroenLinks). Er moet volgens hem ruimte zijn om budgetten zelf in te vullen.

Minister Van Engelshoven wil extra middelen vrijmaken voor bèta- en techniekopleidingen. Verschillende woordvoerders maken zich zorgen: krijgen de geesteswetenschappen hierdoor minder geld?

Er moet meer gebeuren om het aantal proefdieren terug te brengen, betoogt Van Raan (PvdD). Hij vraagt specifiek aandacht voor het gebruik van apen.

Het debat over de begroting gaat op 7 november verder met de reactie van de bewindslieden op de inbreng van de woordvoerders.

Zie ook:

  • Het overzicht van de laatste debatten in het kort
  • De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
  • Kijk debatten terug via Debat Gemist