Eerste termijn begroting Buitenlandse Zaken

13 november 2019, begroting - De woordvoerders stellen vragen over de begroting van minister Blok van Buitenlandse Zaken.

Hoe moet het Nederlandse buitenlandse beleid eruitzien? Wat doen we met IS'ers met de Nederlandse nationaliteit? Wat zijn de prioriteiten in het mensenrechtenbeleid? Deze en andere kwesties komen aan de orde in de eerste termijn van het debat over de begroting van Buitenlandse Zaken.

Buitenlands beleid

Buitenlandbeleid is geen doel op zich, betoogt Koopmans (VVD). Het moet zich richten op fundamentele Nederlandse belangen: veiligheid en vrijheid, waarden en identiteit, banen en welvaart en in het buitenland kunnen wonen, werken en reizen.

Als het goed gaat met de wereld, zegt Ploumen (PvdA), gaat het ook goed met ons. In dat licht pleit zij voor een actief, door waarden gedreven buitenlands beleid.

Het is geen makkelijke tijd voor een doelgerichte buitenlandse politiek, stelt Van Ojik (GroenLinks). Daarom zou de minister volgens hem een duidelijke visie moeten hebben op de veranderende internationale verhoudingen, maar die lijkt er niet te zijn. Een herijking van het buitenlands beleid kan het weer bij de tijd brengen.

In het buitenlandbeleid is te weinig aandacht voor het gevaar van het grensoverschrijdende islamitisch terrorisme, beklemtoont De Roon (PVV). Hij noemt als voorbeeld Islamitische Jihad, dat gesteund wordt door Iran. Waarom heeft dat niet meer consequenties voor dit land?

IS, Syrië, Irak en Turkije

Wat moet er gebeuren met IS-strijders, -vrouwen en -kinderen met de Nederlandse nationaliteit? De meningen verschillen daarover.

IS-strijders moeten in de regio worden berecht, vinden veel woordvoerders. Maar dat mag er niet toe leiden dat ze in Irak of Syrië de doodstraf krijgen, vinden Van Ojik (GroenLinks), Sjoerdsma (D66) en Voordewind (ChristenUnie).

De Roon (PVV) hekelt juist het "opgestoken vingertje" richting Irak: het is beter dat "Nederlands IS-tuig" de doodstraf krijgt dan dat ze terugkomen. Het gaat om mensen die willens en wetens naar IS-gebied zijn vertrokken, benadrukt Koopmans (VVD), en daar afschuwelijke terroristische misdaden en genocide hebben gepleegd.

Het ten val brengen van Assad is mislukt, concludeert Van Helvert (CDA). Daarom is het volgens hem nodig om na te denken over het maken van een opening, bijvoorbeeld via consulaire samenwerking. Dit kan helpen bij stabilisatie en wederopbouw van Syrië en het berechten van IS'ers. Maar andere woordvoerders zijn kritisch over het herstellen van de banden met het dictatoriale regime.

Eigenlijk alle woordvoerders zijn kritisch over het optreden van NAVO-bondgenoot Turkije. Vooral de inval in Noord-Syrië roept wrevel op. Dit werd mogelijk na een "even vuile als verraderlijke deal", stelt Karabulut (SP).

Mensenrechten

Nederland moet altijd aan de kant staan van burgers die streven naar vrijheid en democratie, betoogt Van Ojik (GroenLinks). We kunnen volgens hem meer doen in landen waar de vrijheid onder druk staat, ook binnen de Europese Unie.

"Een mensenrechtenbeleid met tanden", dat is waar Sjoerdsma (D66) naar streeft. Hij bepleit een Europese "Magnitskywet" om makkelijker sancties te kunnen opleggen aan mensenrechtenschenders.

De vervolging omwille van religie en levensovertuiging neemt toe, zegt Van Helvert (CDA). Waarom wijdt de minister hieraan zo weinig tekst in zijn begroting? Voordewind (ChristenUnie) vraagt aandacht voor christenen in Irak, die slachtoffer zijn van jihadisten.

Discriminatie, politiegeweld en pesterijen. Van der Staaij (SGP) wijst op de slechte behandeling van Papoea's. Er moet volgens hem meer gebeuren om hun sociaaleconomische positie te verbeteren, bijvoorbeeld door beter onderwijs.

Saudi-Arabië schendt de mensenrechten, constateert Karabulut (SP), niet alleen in eigen land maar ook in Jemen. Daarom vraagt zij om sancties en een wapenembargo. Ploumen (PvdA) wil de oorlog in Jemen aan de orde stellen in de VN-Mensenrechtenraad.

Israël en de Palestijnen

Helaas raakt de tweestatenoplossing steeds meer uit zicht, stellen Van Helvert (CDA) en Ploumen (PvdA) vast. Zij willen Israël meer aanspreken op het bouwen van illegale nederzettingen.

Rechtvaardigheid voor de Palestijnen raakt steeds verder uit beeld, benadrukt Karabulut (SP). Daarom moeten we volgens haar maatregelen nemen om Israël op andere gedachten te brengen, bijvoorbeeld met een boycot van producten uit illegale nederzettingen.

Voordewind (ChristenUnie) vreest voor een escalatie van het conflict. Hij wijst op de honderden raketten die vanaf Gaza op burgerdoelen zijn afgeschoten. De "disproportionele kritiek" op Israël is voor Van der Staaij (SGP) onverteerbaar.

NAVO en veiligheid

De NAVO is in crisis, betoogt Karabulut (SP). Europa moet volgens haar zoeken naar alternatieven om zich te verdedigen. Daarbij is in haar ogen geen rol weggelegd voor kernwapens. Maar Koopmans (VVD) verzet zich juist tegen eenzijdige ontwapening.

Onze veiligheid heeft in decennia niet zo onder druk gestaan als nu, zegt Sjoerdsma (D66). Hij ziet een grotere rol voor de Europese Unie: die moet geopolitiek volwassen worden. Hij pleit voor het vormen van een Europese krijgsmacht.

Het debat over de begroting gaat op 14 november verder met de reactie van minister Blok op de inbreng van de woordvoerders.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Gemist