Eerste dag Algemene Politieke Beschouwingen

16 september 2020 - Op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen gaan de fractievoorzitters met elkaar in debat over de kabinetsplannen voor 2021.

PVV

Nederland is geen rechtsstaat meer, betoogt Wilders, die verwijst naar zijn veroordeling in het proces over de "minder Marokkanen"-uitspraken. Volgen hem is Nederland een "intens corrupt land" met een "politiek correcte dictatuur" waarin geen ruimte is voor mensen met een onwelgevallige mening over bijvoorbeeld de islam. Het Openbaar Ministerie en de rechters zijn een verlengstuk van het kabinet: de scheiding der machten bestaat alleen op papier.

Wat is het resultaat van bijna tien jaar minister-president Rutte? De PVV-leider maakt de balans op: massa-immigratie, steeds meer betalen aan Brussel en afbraak van de Nederlandse cultuur. Nederland is volgens hem een walhalla geworden voor niet-westerse immigranten, asielzoekers en krijsende activisten. En er verdwijnt geld uit de portemonnee van gewone Nederlanders, terwijl er tientallen miljarden naar Zuid-Europese landen gaan.

Het kabinet faalt bij het aanpakken van de coronacrisis, vindt Wilders. Er is een tekort aan van alles, van ic-bedden tot testcapaciteit, behalve aan profileringsdwang bij minister De Jonge (Volksgezondheid). Het kabinet moet volgens de PVV'er stoppen met de coronawet en meer doen om bedrijven en burgers te steunen: zet het laagste btw-tarief op 0%, verlaag de huren en voorkom dat (horeca)bedrijven massaal failliet gaan.

VVD

De uitbraak van het coronavirus heeft geleid tot een economische crisis die we niet zagen aankomen. Fractievoorzitter Dijkhoff wil voorkomen dat de economie daardoor tot stilstand komt, want anders is er over tien jaar onvoldoende geld voor zaken als zorg, onderwijs en veiligheid. Daarom is het goed dat er een investeringsfonds komt voor de toekomst, en een regeling voor bedrijven om investeringen af te trekken van de loonheffing.

We hebben een sterke overheid nodig, betoogt Dijkhoff, die zich richt op resultaten en niet op dwingende regels. Die overheid moet volgens hem onder andere zorgen voor eerlijke handel en opkomen voor onze eigen ondernemers. Als (tech)bedrijven hier geld verdienen, moeten ze ook hier belasting betalen en zich aan onze regels houden, benadrukt de VVD'er.

Nederland en Europa moeten in de toekomst minder afhankelijk worden, vindt de VVD-fractievoorzitter. Minder afhankelijk van Amerika voor de defensie. Minder afhankelijk van China en India voor medicijnen en medische hulpmiddelen. Minder afhankelijk van technologie uit landen die heel anders omgaan met privacy. En minder afhankelijk van energie uit het Midden-Oosten en Rusland.

GroenLinks

Wat kunnen we leren van de coronacrisis? Die laat zien hoe kwetsbaar we zijn, zegt fractievoorzitter Klaver, toont onze lotsverbondenheid en maakt het belang van solidariteit duidelijk. Deze lessen zouden we volgens hem ook moeten toepassen op de mensen die zijn getroffen door de brand in vluchtelingenkamp Moria. Zoek oplossingen die hen helpen, vraagt hij, en ga niet over tot "politiek handjeklap".

De coronacrisis maakt de economische tweedeling scherper, constateert Klaver. Daarom pleit hij voor een crisisinkomen voor zzp'ers en flexwerkers, specifiek in de culturele sector, en het structureel verhogen van de lonen van het zorgpersoneel. Tweedeling ontstaat ook door discriminatie op de arbeidsmarkt en institutioneel racisme. Die moeten daarom hard aangepakt worden.

Het beleid van de afgelopen jaren kenmerkt zich volgens Klaver door "economisme": economische groei op de korte termijn, zonder rekening te houden met de lange termijn. Aan die "structurele kortzichtigheid" moet een eind komen, vindt Klaver. Hij hekelt de lastenverlichting voor grote bedrijven en wil dat het nieuwe investeringsfonds zich niet richt op ouderwetse economische groei, maar op brede welvaart en het klimaat.

CDA

2020 zal de geschiedenis ingaan als een kantelmoment. Fractievoorzitter Heerma ziet in de samenleving de hoop op verandering naar minder gejaagdheid en meer saamhorigheid. De samenleving heeft in zijn ogen een prijs betaald voor te ver doorgevoerd individualisme en te veel marktwerking: een overmaat aan flexwerk, een totaal vastgelopen woningmarkt en een grote afhankelijkheid van landen als China voor cruciale producten als medicijnen.

De kracht in de samenleving is ongekend, meent de CDA-voorman. Hij bepleit een coöperatieve revolutie, waarin de overheid niet langer een hindermacht is met minutieuze regeltjes, maar hulp en ondersteuning biedt voor betrokken partijen. Die betrokkenen moeten zeggenschap en eigenaarschap krijgen. Geef de samenleving de ruimte voor die coöperatieve revolutie, luidt Heerma's oproep.

Er is sprake van een nationale wooncrisis, vindt Heerma. Hij stelt voor de verhuurderheffing voor corporaties geleidelijk af te schaffen, jaarlijks een nota volkshuisvesting te schrijven en weer een ministerie van volkshuisvesting in te stellen. Er moeten volgens hem jaarlijks 100.000 woningen worden gebouwd. En hij toont bereidheid om eventueel meer te doen aan sterk gestegen huren.

SP

Marijnissen is blij dat het kabinet heeft besloten om niet meteen te gaan bezuinigen, maar er moeten wel eerlijke keuzes gemaakt worden op weg uit de crisis. Want "het is geen natuurwet om de rekening neer te leggen bij mensen die het niet kunnen dragen".

De SP-fractievoorzitter vraagt opnieuw aandacht voor het zorgpersoneel, want "zij hebben de meest stressvolle tijd van hun werkende leven achter de rug". Onze waardering moet niet alleen blijken uit applaus, maar ook uit een betere betaling en een vermindering van de werkdruk, de bureaucratie en vooral de marktwerking in de zorg.

We moeten niet terug naar het oude normaal, maar naar een eerlijke economie die werkt voor iedereen. Waar het bijvoorbeeld eerlijker moet, is op de woningmarkt. De huren zijn voor veel mensen te hoog. Daarom vraagt Marijnissen om bevriezing of verlaging van de huren. Ook moet er meer gebouwd worden en moeten jongeren meer mogelijkheden krijgen om een goede start op de woningmarkt te kunnen maken.

D66

Door de coronacrisis verliezen we het vermogen om naar de toekomst te kijken, vreest fractievoorzitter Jetten. Hij ziet de crisis als een kans om veranderingen door te voeren. Geef mensen bijvoorbeeld meer ruimte op hun werk door onnodige bureaucratie te schrappen en van minstens één dag in de week thuiswerken een wettelijk recht te maken.

Jetten roept op om de vergroening van de economie te versnellen, bijvoorbeeld door een einde te maken aan spotgoedkope zakenvluchten naar Londen of Parijs. Het Klimaatakkoord ziet hij als een springplank naar een schone, eerlijke en moderne samenleving. Kiezen voor de wereld van morgen is "geen groene religie", maar een investering in de economie.

Waar je wieg heeft gestaan is veel meer dan tien jaar geleden bepalend voor je kansen, observeert Jetten. Hij wil daar via het onderwijs iets aan doen. De werkdruk moet omlaag en leraren verdienen een hoger salaris. D66 wil ook het leenstelsel voor studenten veranderen, want te veel jonge mensen ondervinden nu "schroom of angst" om te gaan studeren.

Partij van de Arbeid

We hebben een gigantisch probleem als we corona niet onder controle krijgen. Asscher roept het kabinet op om daarin verantwoordelijkheid te nemen en die verantwoordelijkheid niet af te schuiven. Hij hoopt dat het "povere nieuwe normaal" tijdelijk is en dat Nederland daarna snel een nieuwe, ander soort samenleving krijgt. Die nieuwe samenleving kent minder private en meer publieke welvaart, met bestaanszekerheid voor iedereen.

We laten zien hoe het anders kan, zegt de PvdA-voorman, verwijzend naar de tegenbegroting die zijn partij samen met GroenLinks en de SP heeft ingediend. Met het nieuwe steunpakket moet de overheid kiezen voor de rol van bondgenoot, vindt Asscher. Bedrijven die nu gesteund worden, moeten indien nodig meewerken aan omscholing van hun werknemers. En bedrijven die dividend uitkeren, moeten verplicht ook een deel aan hun werknemers uitbetalen.

Een woning is een gouden belegging voor de een en een fata morgana voor de ander. Asscher hekelt de terughoudendheid van de overheid op de woningmarkt: de huren moeten omlaag, er moet meer gebouwd worden en er moet werk gemaakt worden van duurzaamheid.

ChristenUnie

Door de coronacrisis zien we veel scherper wat niet deugt en wat niet werkt, maar juist ook wat echt telt, zegt Segers. Volgens hem is eens te meer duidelijk geworden dat mensen gedijen bij vriendschap, liefde en zorg voor elkaar en dat we geen homo economicus zijn. Wat nu nodig is, is beleid dat recht doet aan wie wij zijn, stelt hij.

Breuklijnen die er al waren in Nederland zijn door de coronacrisis nog duidelijker in beeld gekomen, merkt Segers op. De verschillen tussen mensen met wie het goed gaat en mensen die het minder hebben, worden groter. Daarom is hij blij dat het kabinet in 2021 de lasten voor burgers verlaagt, mensen met schulden beter gaat helpen, 150 miljoen uittrekt voor gezinnen met een laag inkomen en meer geld voor de jeugdzorg bestemt.

Segers vindt dat het om meer dan alleen het bbp moet draaien: het gaat niet om de prijs maar om de waarde van iets. Hij vraagt het kabinet om zich niet alleen in te zetten voor groei, maar ook voor de bloei van de samenleving.

Partij voor de Dieren

Een tekort aan natuurlijke hulpbronnen overschaduwt alle feestelijke begrotingen die het kabinet zou kunnen presenteren, zegt fractievoorzitter Ouwehand. We zitten vast in een model gebaseerd op economische groei. De onvrede daarover was in de afgelopen paar jaar al aan het groeien. Het tijdperk van het "glasharde neoliberalisme, van kille en verwoestende vrijhandelsverdragen" leek ten einde te komen.

En toen was daar corona. Dat kwam niet uit de lucht vallen, benadrukt Ouwehand: wetenschappers waarschuwden al jaren voor zo'n virus dat van dier op mens zou overspringen. De coronapandemie moet ons wakker schudden, vindt ze. Terugkeren naar "het oude normaal" is het allerdomste wat we zouden kunnen doen.

Ouwehand haalt de econoom Keynes aan: de moeilijkheid is niet het ontwikkelen van nieuwe ideeën, maar het ontsnappen aan oude ideeën. Stop bijvoorbeeld met biomassacentrales, leg het vliegverkeer aan banden en kom met een taks op suikerrijk voedsel. Een sanering van de veehouderij moet grond vrijmaken voor natuur en woningbouw. Het kabinet moet dit soort radicale beslissingen nemen en werk maken van eerdere beloftes.

SGP

Het coronavirus dat grote delen van de wereld platlegt, is een indringende waarschuwing tegen menselijke overmoed. Van der Staaij bepleit behoedzaamheid en nauwkeurigheid in de corona-aanpak. De zorgmedewerkers verdienen in zijn ogen "royale en ruimhartige steun, ook financieel". Ook vraagt hij aandacht voor studenten die hun bijbaantje kwijtraakten. Kom met een tegemoetkoming in de studiekosten voor studenten uit gezinnen met een middeninkomen.

De SGP-voorman prijst de steunmaatregelen voor bedrijven en zelfstandigen om de coronacrisis te doorstaan. Maar de overheidsfinanciën zijn daardoor wel in zwaar weer terechtgekomen. Wanneer gaan we terug naar "het oude financiële normaal"? Van der Staaij benadrukt dat investeringen in bijvoorbeeld defensie niet mogen achterblijven.

Het kabinet moet kalm maar doortastend geweld en criminaliteit bestrijden, meent Van der Staaij. Als er sprake is van een oververtegenwoordiging van bepaalde groepen, moet dat gewoon benoemd worden, zodat de problemen gericht kunnen worden aangepakt. En wordt het geen tijd voor verhoging van de strafmaat voor drugscriminaliteit?

DENK

Woorden doen ertoe, opent Azarkan zijn betoog. Hij verwijst naar de bijdrage van PVV-leider Wilders. De manier waarop die spreekt over Marokkanen en moslims vindt Azarkan "desastreus". En DENK verwijt premier Rutte dat hij te weinig doet tegen racisme en discriminatie, waardoor "afkomst en huidskleur nog altijd bepalen hoeveel kansen je hebt".

De publieke voorzieningen staan er niet goed voor, constateert Azarkan, en de coronacrisis maakt dat nog duidelijker. Hij vindt dat er investeringen nodig zijn om de tekorten in de zorg, het gebrek aan wijkagenten en de werkdruk in het onderwijs aan te pakken. "We hebben een sterke en sociale verzorgingsstaat nodig."

Ook pleit Azarkan ervoor de welvaart eerlijker te verdelen. Dat mensen naar de voedselbank moeten en kinderen in armoede opgroeien, vindt hij "schrijnend en onacceptabel voor een land met zo veel geld". Het is volgens Azarkan een gevolg van politieke keuzes dat de rijken rijker worden en de armen armer. Hij roept het kabinet daarom op andere en betere keuzes te maken.

50PLUS

Mogen we er nog wel zijn? Door de toon van het debat tijdens de coronacrisis twijfelen veel ouderen daaraan, zegt fractievoorzitter Van Brenk. Het gevaar van corona maakt hen bovendien angstig. Zij roept de minister-president op om duidelijk te maken wat het kabinet voor ouderen doet.

Bewoners van verpleeghuizen lopen tijdens de pandemie "het risico te worden opgesloten" zonder dat familieleden hen kunnen bezoeken. 50PLUS zal daarom een voorstel indienen voor het vastleggen van een bezoekrecht. Dat moet "mensonterende eenzaamheid" voorkomen.

Van Brenk wil samenwerking met geen enkele partij uitsluiten als dat het pensioenakkoord kan tegenhouden. Haar partij wil zich inzetten voor de "massa van miljoenen gepensioneerden die helemaal geen riant pensioen hebben". Ze pleit voor een fatsoenlijke herstelbetaling voor onterecht gemiste indexatie van pensioenen in de afgelopen twaalf jaar. Onacceptabel, vindt Van Brenk, gezien de grote rendementen die pensioenfondsen hebben gemaakt.

Forum voor Democratie

Baudet maakt de balans op van tien jaar kabinetten-Rutte: er is een ravage aangericht. De publieke sector is volgens hem ten prooi gevallen aan "een enorme kaalslag". En terwijl de belastingen almaar stijgen, ziet hij steeds meer immigratie, "zinloze klimaatplannen" en geld voor Zuid-Europa. Door tien jaar Rutte zijn we niet langer Nederlanders, maar onderdeel van een Europese superstructuur.

Baudet wil "Nederland niet langer in de uitverkoop zetten". Hij schetst een omwenteling naar een land waarin mensen weer Nederlander kunnen zijn, waarin de grenzen weer worden beschermd en waarin mensen die niet willen meedoen, worden geholpen om terug te keren naar hun land van herkomst. En dan kunnen we de Nederlandse feestdagen en de Nederlandse taal weer in ere herstellen, aldus de FvD-voorman.

Krol

Volgens Krol maakt het kabinet ons wijs dat we er het komende jaar op vooruitgaan, maar is dat niet zo. Hij vindt de voorstellen van het kabinet voor 2021 niet ver genoeg gaan: "een paar pleisters op een slagaderlijke bloeding".

Het door het kabinet voorgestelde groeifonds van 20 miljard euro, voor investeringen in innovatie, noemt hij "een megalomaan verspilfonds". Dat geld moet juist bij de mensen in de portemonnee terechtkomen. Dat zal volgens Krol pas echt een impuls aan de economie geven.

Ook vraagt hij aandacht voor gepensioneerden. Hun koopkracht daalt al jaren. Met het eerder dit jaar bereikte pensioenakkoord is hij niet blij. Krol wil blijven vasthouden aan het huidige stelsel, dat hij "het beste ter wereld" noemt.

Van Kooten-Arissen

Het is onze taak om er te zijn voor alle mensen in Nederland, want zij zijn afhankelijk van het beleid dat hier gemaakt wordt, zegt Van Kooten. De politiek kan niet voor iedereen tegelijkertijd opkomen, maar volksvertegenwoordigers zouden beter moeten luisteren naar de zorgen van de inwoners van Nederland.

Van Kooten hekelt dat er in de afgelopen periode veel is gesloopt door het kabinet, zoals burgerinspraak via het referendum. Zorgmedewerkers krijgen niet wat ze verdienen en zullen daarom afhaken in de zorg, een "ongeluk in slow-motion". Ook waarschuwt Van Kooten voor een volgende pandemie. Zolang we dieren op een kluitje houden in de intensieve veehouderij en wilde dieren steeds minder ruimte krijgen, gokken we met mensenlevens in Nederland.

Het overgrote deel van de Nederlanders begrijpt dat in de politiek keuzes gemaakt moeten worden, benadrukt Van Kooten. Toegeven dat je iets niet helemaal weet, ziet ze daarbij niet als teken van zwakte, maar van kracht en medemenselijkheid.

Van Haga

Geef de mensen hun leven terug. Zo luidt de oproep van Van Haga, die meent dat de coronacrisis "statistisch gezien" voorbij is. De coronapandemie is volgens hem alleen een crisis geworden door de keiharde maatregelen van het kabinet. Die maatregelen hebben geleid tot "een sociale, culturele en economische implosie".

Van Haga vraagt speciale aandacht voor de evenementenbranche, die volgens hem kapot dreigt te gaan, terwijl Nederland daarin nummer 1 was. Heeft het kabinet niet door dat daar een half miljoen mensen werken? Ook jongeren en studenten worden onnodig hard getroffen, want ze "verkommeren achter hun scherm".

De belastingen voor het bedrijfsleven vindt Van Haga ongelofelijk hoog, terwijl bedrijven dan ook nog aan een eindeloze hoeveelheid regels moeten voldoen. Als het kabinet daar niets aan doet, voorspelt hij "een golf aan faillissementen".

Premier Rutte reageert op 17 september op de inbreng van de fractievoorzitters.

Zie ook