Eerste dag Algemene Politieke Beschouwingen
19 september 2018 - Op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen gaan de fractievoorzitters met elkaar in debat over de kabinetsplannen voor 2019. Ze geven hun eigen visie, lanceren nieuwe voorstellen of komen met alternatieven voor het kabinetsbeleid.
PVV
Het kabinet klopt zichzelf onterecht op de borst, betoogt fractievoorzitter Wilders. Profiteert de gewone Nederlander na jaren van lastenverzwaringen en bezuinigingen nu van de economische groei? Nauwelijks, want premier Rutte kiest volgens Wilders voor "multinationals en gelukszoekers". Daarnaast worden er miljarden verkwanseld aan zaken als ontwikkelingshulp aan Afrika, uitkeringen voor niet-westerse allochtonen en de Europese Unie.
Wilders pleit voor radicaal andere keuzes. Gebruik een deel van het begrotingsoverschot om de btw-verhoging ongedaan te maken, om de huren en energielasten te verlagen en om het eigen risico in de zorg af te schaffen. Geef de mensen écht geld in hun portemonnee in plaats van een paar kruimels, daagt hij het kabinet uit.
Het kabinet heeft niets gedaan met mijn waarschuwingen dat de islam de Nederlandse vrijheid bedreigt, betoogt Wilders. De grenzen zijn gewoon open gebleven en dus is de-islamiseren nu een kwestie van overleven geworden. Daarom zal de PVV met een initiatiefwet komen om islamitische scholen en moskeeën te sluiten en boerka's, nikabs en de Koran te verbieden.
VVD
Er is geen land waarin ik liever zou willen wonen dan het Nederland van 2018, zegt fractievoorzitter Dijkhoff. Maatregelen die we nu nemen, moeten ertoe leiden dat de volgende generatie in 2050 het minstens even goed krijgt. De afschaffing van de dividendbelasting past daarin, omdat die de economie versterkt en voorkomt dat bedrijven vertrekken. Bij de aanpak van het klimaatprobleem moet er ruimte zijn voor innovatieve oplossingen.
Technologische ontwikkelingen brengen veel moois, stelt Dijkhoff vast, maar veroorzaken tegelijkertijd onzekerheid, vooral doordat bepaalde banen verdwijnen. De overheid moet daarop inspelen in haar beleid. Zo moeten opleidingen zich richten op de beroepen van de toekomst. Daarnaast moet de sociale zekerheid worden aangepast aan de flexibilisering van de economie.
De Nederlandse waarden vrijheid en gelijkwaardigheid moeten leidend zijn, betoogt Dijkhoff, ook en vooral in achterstandswijken. Het is belangrijk dat mensen daar de taal goed leren en dat meisjes doorleren en gaan werken. Mensen in kwetsbare wijken ervaren grote overlast van criminaliteit, constateert de VVD-fractievoorzitter. Om hen te beschermen zouden in deze wijken gepleegde misdaden zwaarder bestraft moeten worden.
GroenLinks
Premier Rutte heeft moeite met de toekomst, vindt fractievoorzitter Klaver. Door de dividendbelasting af te schaffen probeert het kabinet hoofdkantoren van grote bedrijven in Nederland te houden, maar er is geen strategie om innovatieve bedrijven te beschermen tegen vijandelijke overnames. Juist de hoogwaardige kennis van die bedrijven levert volgens Klaver echte werkgelegenheid en duurzame welvaart op.
De 2 miljard die afschaffing van de dividendbelasting kost, wil Klaver investeren in de publieke sector. Kom tegemoet aan de eisen van de mensen die "onze samenleving draaiende houden", luidt zijn oproep. Ook de Europese Unie moet burgers boven bedrijven stellen en een einde maken aan de "fiscale race naar de bodem" tussen lidstaten.
Klaver is blij dat de Klimaatwet zekerheid biedt over de aanpak van klimaatverandering. Maar het wordt nu wel tijd dat het kabinet met concrete maatregelen komt, want Nederland loopt al ver achter. Hij benadrukt het belang van rechtvaardigheid om draagvlak te behouden: laat niet alleen burgers betalen, maar ook grote bedrijven.
CDA
De huidige goede economische cijfers zijn vooral te danken aan de hardwerkende Nederlanders, zegt fractievoorzitter Buma, en niet per se aan het kabinet. Maar dat neemt wel de goede maatregelen voor de toekomst: geld voor ouderenzorg, gaskraan dichtdraaien, een eenvoudiger en eerlijker belastingstelsel, stappen om de defensie op orde te brengen en stimuleren van een gunstig vestigingsklimaat.
De omvang van de bevolkingsgroei maar ook de vergrijzing heeft grote gevolgen voor het te voeren beleid. Buma vraagt daarom het kabinet verschillende scenario's te ontwikkelen. Welke immigratie kunnen we aan? Zijn er voldoende betaalbare woningen en wegen voor iedereen? En is er straks nog goede en bereikbare zorg, niet alleen in de Randstad maar ook daarbuiten?
We moeten bouwen aan een sterke samenleving, stelt Buma. Daarin past de invoering van de maatschappelijke diensttijd. Politie en justitie moeten ondermijning aanpakken en ervoor zorgen dat mensen zich veilig voelen op straat. En voorkom een tweedeling in de samenleving door het klimaatbeleid, benadrukt hij. Als vooral de gewone, hardwerkende Nederlander het kind van de groene rekening wordt, dan ondermijnt dat het draagvlak.
SP
Fractievoorzitter Marijnissen zag de afgelopen tien jaar een vertrouwenscrisis, doordat mensen baan, zorg en zekerheid verloren en er miljarden uit de samenleving werden getrokken. Daar zijn volgens haar nauwelijks lessen van geleerd, want "de financiële en economische elites" gaan weer hun gang. De bankiers gokken en de samenleving moet dokken, stelt ze. En wanneer trekt het kabinet het plan voor afschaffing van de dividendbelasting in?
Marijnissen ziet een groot contrast tussen de "polonaisepolitiek" over hoe goed het nu gaat en een publieke sector die "in de fik" staat door het uithollen en vermarkten van de publieke sector. De mensen die daarin werken hebben zekerheid, respect en waardering nodig. Door te investeren in zorg en onderwijs moet worden gerepareerd wat eerder kapot is gemaakt.
Het is tijd voor rechtvaardigheid in het land en in de economie, vindt de SP-fractieleider. Zet daarvoor woede om in moed en vorm een breed front voor een land waarin de moraal het wint van de markt en de macht bij de mensen ligt. Als concreet voorbeeld van rechtvaardigheid noemt ze meer zeggenschap voor werknemers bij besluiten over het eigen bedrijf.
D66
De Miljoenennota maakt duidelijk dat het goed gaat met Nederland, betoogt fractievoorzitter Pechtold: de lasten gaan omlaag, er komen meer banen en we zijn aan het vergroenen. Maar tegelijkertijd zijn er bedreigingen vanuit het buitenland, bijvoorbeeld de brexit, waardoor het incasseringsvermogen van de samenleving op de proef kan worden gesteld. Vertrouwen in de politiek is dan belangrijk en daarom moet gewerkt worden aan het herstel daarvan, zegt Pechtold.
Hoe beter het met Nederland gaat, des te pijnlijker het is dat mensen achterblijven. Armoede en schulden, waar vaak ook kinderen het slachtoffer van zijn, moeten met kracht worden bestreden, benadrukt Pechtold. Bevorder de economische zelfstandigheid van vrouwen en pak arbeidsdiscriminatie en eenzaamheid onder ouderen aan. Geen actieplannen maar resultaat, aldus de D66-voorman.
Het is tijd om af te spreken hoe de klimaatdoelen moeten worden bereikt, want de klimaatcrisis gaat iedereen treffen. Pechtold roept het kabinet op om politiek leiderschap te tonen en de kosten van het klimaatbeleid eerlijk te verdelen volgens het principe "de vervuiler betaalt".
PvdA
De economische cijfers zijn goed, zegt fractievoorzitter Asscher, maar politici moeten zich afvragen waarom heel veel mensen het enthousiasme daarover niet delen. Het kabinet geeft volgens hem nog te veel een boodschap van wantrouwen af. Mensen krijgen soms een trap na of een klap in het gezicht door bezuinigingen.
Asscher vraagt het kabinet om meer inspanningen: maak een einde aan het lerarentekort, bestrijd de krapte op de woningmarkt actiever en bescherm kwetsbare groepen, zoals zelfstandigen, op de arbeidsmarkt. Hij roept op om de stem van het volk en niet die van CEO's te volgen: schaf de dividendbelasting niet af zolang kinderen zonder ontbijt naar school gaan.
De PvdA-leider pleit voor een positievere boodschap, een positiever mensbeeld en een progressiever beleid. Het komt voor hem neer op de vraag: benutten we dit gouden moment in de economie of marcheren de 76 zetels van de coalitie door "op de maat van de aandelenbeurzen"?
ChristenUnie
Het gaat goed met de economie, maar gaat het ook goed met de samenleving? Geld, inkomen en winst zijn belangrijk, zegt fractieleider Segers, maar wel als middelen voor een goed leven en voor goed samenleven. Wat echt telt is de zorg voor mens en schepping en het overbruggen van kloven. Daarop wil hij het kabinet beoordelen.
Segers heeft zorgen over de verdeeldheid en de toenemende verschillen. Mensen moeten uit hun bubbel komen en elkaar "op kerkplein en sportveld" ontmoeten. Met de maatschappelijke diensttijd en het manifest Waardig ouder worden komen mensen naast elkaar in plaats van tegenover elkaar te staan. Ook een pluriforme en democratischer publieke omroep kan hierin een rol vervullen.
Segers vraagt speciale aandacht voor jongeren, die te maken krijgen met minder kansen op arbeidsmarkt en woningmarkt. Studieschulden zijn steeds meer een molensteen om hun hals. Werk aan preventie en bewustzijn als het gaat om lenen, bepleit de ChristenUnie-voorman. De zorg voor het klimaat, met bijvoorbeeld kringlooplandbouw en een hergebruikeconomie, is eveneens belangrijk voor de toekomst van de komende generaties.
Partij voor de Dieren
Mensen maken zich terecht grote zorgen over de staat van het milieu, het land en de politiek, betoogt fractievoorzitter Thieme, maar de Miljoenennota komt met "zelfgenoegzame politieke propaganda". Er wordt geen woord gewijd aan de diepe littekens die tien jaar crisis heeft achtergelaten en aan de vertrouwensbreuk tussen burger en politiek. Thieme benadrukt dat koopkrachtcijfers niets zeggen over het welzijn van de Nederlanders.
De duurzaamheidsprestaties van Nederland zijn "lamlendig", zegt Thieme: het kabinet verschuift de ecologische en sociale kosten naar toekomstige generaties. Mensen, dieren, de natuur en het klimaat zijn volgens haar het kind van de rekening. Wanneer stapt het kabinet over van menscentraal denken naar ecocentraal denken? En wanneer komt het met een boodschap van hoop binnen de ecologische grenzen die de aarde stelt?
Er is een ingrijpende wijziging van onze voedselproductie nodig, want landbouw en veehouderij kampen met grote problemen: gif, ammoniak, fijnstof, bodemvervuiling, dierenleed en voedselschandalen. Hoe langer we daarmee wachten, hoe duurder het voor boeren wordt om over te schakelen, zegt Thieme. Zij wijst erop dat steeds meer experts betogen dat Nederland de klimaatdoelstellingen niet kan halen zonder een radicale inkrimping van de veestapel.
50PLUS
Fractievoorzitter Krol hekelt de behandeling van ouderen door dit kabinet. De mensen die meehielpen toen de crisis uitbrak, worden volgens hem gedumpt nu de crisis voorbij is. Kortingen van miljoenen pensioenen dreigen. Na al het geijver van 50PLUS in de afgelopen jaren is er een klein plusje voor ouderen in 2019, maar dat dicht de koopkrachtkloof met werkenden niet.
Ook jongeren voelen zich in de steek gelaten. Een deel van de huidige dertigers is slechter af dan hun ouders, benadrukt Krol. Het kabinet houdt bovendien hardvochtig vast aan de almaar stijgende AOW-leeftijd, terwijl een rijk land als Nederland zich een AOW-leeftijd van 65 kan veroorloven. Een kwestie van beschaving, vindt de 50-PLUS-voorman.
Partijbelang gaat steeds voor het algemeen belang, stelt Krol. Veel burgers voelen zich niet gehoord, door politici die alleen aan hun eigen carrière denken. Nu leidt dit wantrouwen in de politiek nog tot apathie en verontwaardiging, maar op termijn schaadt het de democratie, vreest Krol.
SGP
Fractievoorzitter Van der Staaij haalt veel inspiratie uit de woorden van Salomo, de vroegere wijze koning van Israël. Diens salomonsoordeel is spreekwoordelijk geworden: bij moeilijke dilemma's en lastige kwesties wikken en wegen en dan tot een "prachtig staaltje van wijsheid" komen. Hij wenst ook het kabinet wijsheid toe.
Is het voornemen tot afschaffing van de dividendbelasting wel zo'n wijs besluit? Van der Staaij vraagt zich af of er echt geen creatievere manier is om het vestigingsklimaat te verbeteren. Doe in ieder geval wat aan de belastingdruk voor eenverdieners. Die moet niet langer torenhoog zijn. De SGP-leider vraagt verder om wijs wikken en wegen rond de bescherming van kwetsbaar leven.
Er zijn nog meer lastige kwesties waarvoor een goede beslissing nodig is, meent Van der Staaij. Hij doet een aantal suggesties: minder regels en meer vrijheid voor ondernemers en boeren, meer actie tegen verplichte zondagopenstelling voor winkeliers, een einde aan de stapeling van asielprocedures, voldoende investeringen in krijgsmacht en politie, afschaffing van het "staatswietexperiment" en meer aandacht voor de donkere kant van de islam.
DENK
Er is een kloof tussen arm en rijk in Nederland, zegt fractievoorzitter Kuzu, en het kabinet vergroot die kloof alleen maar. Met het kabinetsbeleid gaan de hoge inkomens er fors op vooruit, terwijl mensen met een klein inkomen worden afgescheept met een paar tientjes en bovendien te maken krijgen met een hogere energierekening, de "asociale btw-verhoging" en een almaar stijgende zorgpremie.
Kuzu ziet ook een kloof tussen "gewone, hardwerkende Nederlanders" en buitenlandse aandeelhouders, bazen van grote bedrijven en vastgoedmagnaten. Uit de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting blijkt volgens hem dat de multinationals "de pen vasthouden bij het schrijven van de Miljoenennota".
In de troonrede noemde de koning gelijkwaardigheid een verworvenheid, maar gaat het in Nederland niet om schijngelijkwaardigheid, vraagt Kuzu zich af. Hij wijst op de ongelijke behandeling van mensen met een migratieachtergrond bij sollicitaties, stages en aanhoudingen door de politie. En gelden de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van religie echt voor iedereen in Nederland als het dragen van een nikab verboden wordt?
Forum voor Democratie
We hebben eindeloze keuvelsessies moeten doorstaan. Zo vat fractievoorzitter Baudet de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen samen. Hij zag "een schijndebat met veel gespeelde verontwaardiging", van politici die elkaar "vliegen afvangen in de hoop het achtuurjournaal te halen".
Baudet vraagt zich af wie de baas is in Nederland. De kiezer in ieder geval niet, concludeert hij: die heeft niet gevraagd om een energietransitie van 200 miljard euro, om de invoering van de euro of om afschaffing van de dividendbelasting. Ook laat Nederland veel meer migranten toe dan de kiezers volgens Baudet willen. Daarom pleit hij voor een Australisch immigratiemodel.
De uitslag van verschillende referenda bewijst dat de democratie niet meer functioneert, zegt Baudet, want "de coalitie luistert niet, maar dribbelt met meel in de mond door". De Provinciale Statenverkiezingen, op 20 maart 2019, bieden volgens hem een mogelijkheid om dit af te straffen.
Premier Rutte reageert op 21 september op de inbreng van de Kamer.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Gemist