Debat over ten onrechte ingevorderde kinderopvangtoeslagen

4 december 2019, debat - De Kamer debatteert met staatssecretaris Snel (Financiën) over het ten onrechte intrekken van kinderopvangtoeslagen door de Belastingdienst.

Honderden ouders kregen ten onrechte geen kinderopvangtoeslag en moesten grote bedragen terugbetalen. De Belastingdienst heeft onevenredig hard ingegrepen en het burgerperspectief onvoldoende meegewogen, zo oordeelde de Ombudsman al in augustus 2017 in een rapport. De Kamer debatteerde op 21 maart over de zogenaamde CAF 11-zaak.

Een commissie onder leiding van oud-minister Donner heeft het rapport Omzien in verwondering uitgebracht. De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst heeft de grenzen van de handhaving doelbewust opgezocht en ook overschreden, zo luidt een belangrijke conclusie. De commissie spreekt van "institutionele vooringenomenheid" en vindt dat gedupeerden gecompenseerd moeten worden. Staatssecretaris Snel neemt dit advies over.

De commissie-Donner heeft haar onderzoek tot nu toe vooral gericht op de CAF 11-zaak. Maar is het niet in veel meer zaken misgegaan? Ongeveer 9.000 gevallen vallen onder de aanpak door de fraudeteams, zegt de staatssecretaris in reactie op vragen daarover. En niet uit te sluiten valt dat er ook in andere zaken fouten zijn gemaakt.

Verontwaardiging

Eigenlijk alle woordvoerders spreken hun verontwaardiging uit over de behandeling van de betrokken ouders.

Omtzigt (CDA): hun leven heeft jarenlang stilgestaan
Leijten (SP): levens zijn kapotgemaakt
Nijboer (PvdA): de Belastingdienst heeft willens en wetens tegen de wet in gehandeld en zo mensen geruïneerd
Azarkan (DENK): ouders kregen een enkeltje naar de hel
Mulder (PVV): gewone mensen zijn tot fraudeur verklaard, zonder bewijzen of proces
Van Raan (PvdD) en onafhankelijk Kamerlid Van Kooten: mensen zijn gelabeld als fraudeur en kregen niet de kans het tegendeel te bewijzen

Compensatie

De overheid heeft mensen ten onterechte aangewezen als fraudeur, erkent Snel. De menselijke maat is uit het oog verloren: als mensen een kleine fout maakten, raakten ze de hele toeslag kwijt. Het leed dat hun is aangedaan, is nooit meer helemaal goed te maken. Daarom is een royale compensatieregeling volgens de staatssecretaris gepast.

Niet voor alle gedupeerden is de algemene compensatieregeling voldoende om hun schade te vergoeden. Lodders (VVD) en Van Weyenberg (D66) vinden dat de overheid met deze mensen in gesprek moet gaan en hen zo nodig moet helpen om hun recht te halen.

Rol staatssecretaris

De ellende begon niet met het aantreden van staatssecretaris Snel, zegt Van Otterloo (50PLUS). Maar hem valt wel te verwijten dat hij de Belastingdienst te veel heeft beschermd. De staatssecretaris erkent dat ook hij, net als de Belastingdienst, te lang in een "tunnel" heeft gezeten.

Is de Kamer wel altijd goed en volledig geïnformeerd? Volgens Stoffer (SGP) lijkt het erop dat stukken pas kwamen na herhaaldelijk vragen of na onthullingen in de media. Ook Omtzigt (CDA) is kritisch over het informeren van de Kamer.

Snel geef toe dat het geduld van de Kamer soms op de proef is gesteld. Maar dat gebeurde volgens hem dan om zaken goed in kaart te brengen en er zorgvuldig mee om te gaan. Achteraf gezien had dit anders gemoeten, erkent de staatssecretaris.

Azarkan (DENK) is overtuigd van de intenties van Snel: het is een "goeie peer", maar hij is er de afgelopen jaren niet in geslaagd om de problemen van de getroffen ouders op te lossen. PVV'er Mulder wijst erop dat de staatssecretaris de "ambtelijke terreur" gewoon liet doorgaan. De staatssecretaris heeft lang gedraald met het herstellen van fouten uit het verleden, zegt Bruins (ChristenUnie).

De staatssecretaris is verantwoordelijk voor het beleid rond de kinderopvangtoeslagen, benadrukt Leijten (SP). Een motie van wantrouwen die zij samen met Azarkan (DENK) en onafhankelijk Kamerlid Van Kooten indient, wordt ook gesteund door PVV, PvdA, 50PLUS, PvdD en FvD.

Cultuur

Dat er dingen fout zijn gelopen met de kinderopvangtoeslag, ligt aan de wetgeving, maar volgens veel woordvoerders ook aan het functioneren van de Belastingdienst. Lodders (VVD) en Stoffer (SGP) dringen daarom aan op cultuurverandering.

Staatssecretaris Snel is het ermee eens dat de cultuur bij de Belastingdienst moet veranderen. Er is volgens hem al veel verbeterd in de informatievoorziening.

Overtreden van de wet

Ambtenaren hebben wetten overtreden, stellen verschillende woordvoerders vast. Nijboer (PvdA) spreekt van "machtsmisbruik". Moet dit geen gevolgen hebben voor de betrokken ambtenaren, bijvoorbeeld door strafrechtelijke vervolging?

Zelfs als de wetten wel gevolgd waren, betoogt de staatssecretaris, hadden veel ouders hun recht op kinderopvangtoeslag verloren. Als er een vermoeden is van een ambtsmisdrijf, wordt dit volgens Snel gemeld bij het Openbaar Ministerie.

Heeft de Belastingdienst zich ook schuldig gemaakt aan etnisch profileren? De Autoriteit Persoonsgegevens kijkt hiernaar. Een aantal woordvoerders wil snel duidelijkheid. Maar de autoriteit heeft volgens de staatssecretaris tijd nodig voor zorgvuldig onderzoek.

Toeslagen

Het toeslagenstelsel is onuitvoerbaar, onmenselijk en onhoudbaar, vindt Snels (GroenLinks). De controle is lastig, en te vaak moeten bedragen worden teruggevorderd, benadrukken Omtzigt (CDA) en Van Weyenberg (D66), die ook een ander systeem willen.

Het toeslagenstelsel is failliet, concludeert Bruins (ChristenUnie). Hij pleit voor de invoering van een eenvoudig en rechtvaardig belastingstelsel, zonder een woud aan toeslagen en kortingen.

Voor de staatssecretaris staat het als een paal boven water dat het systeem moet veranderen. Maar dat zal niet eenvoudig zijn, want veel mensen zijn nu afhankelijk van toeslagen.

Parlementair onderzoek?

De Kamer heeft niet de informatie gekregen die zij nodig heeft, stelt Leijten (SP). Daarom pleit zij voor een parlementaire enquête. Snels (GroenLinks) wil met een parlementaire ondervraging onderzoeken hoe de "institutionele vooringenomenheid" kon ontstaan en wat de rol van de politiek hierin was.

De Kamer stemt aansluitend op het debat over de motie van wantrouwen en op 10 december over de andere tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Gemist