Debat over het rapport van de Raad van State over de digitalisering van de overheid

10 september 2019, debat - De Kamer bespreekt met staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken) de gevolgen van de digitalisering bij de overheid, naar aanleiding van een advies van de Raad van State.

Bij de overheid verlopen digitale communicatie en gegevensverwerking nog niet gecoördineerd. Wetgeving op het gebied van digitalisering is vooral op snel en efficiënt werken gericht. Het burgerperspectief wordt soms gemist. De burger mag daarom niet de dupe worden van verdergaande digitalisering, stelt de Afdeling advisering van de Raad van State in een ongevraagd advies.

Digitalisering heeft twee gezichten, zo vat Van der Molen (CDA) het samen: ze maakt betere dienstverlening mogelijk, maar door alles standaardiseren kan de menselijke maat ook verloren gaan.

Communicatie

Steeds meer instanties communiceren bij voorkeur digitaal met burgers.

Dat kan ten koste gaan van bijvoorbeeld ouderen en laaggeletterden, die moeite hebben om aan te haken bij digitale ontwikkelingen. Futselaar (SP) hekelt een overheid die deze groepen over het hoofd ziet en die digitalisering in de eerste plaats inzet als kostenbesparing.

Middendorp (VVD) vindt dat nog niet alle digitale mogelijkheden voldoende worden benut om burgers van dienst te zijn. Waarom kunnen zij bijvoorbeeld niet direct met de overheid in contact treden via de website MijnOverheid?

Bij speciale loketten in wijken zouden burgers moeten worden geholpen die het moeilijk vinden om digitaal te communiceren met de overheid, oppert Özütok (GroenLinks). Precies daarvoor worden momenteel 135 informatiepunten ingericht in bibliotheken, zegt Knops.

We hebben nog een wereld te winnen met digitale inclusie, geeft de staatssecretaris toe. Daarbij denkt hij onder andere aan de toegankelijkheid van websites en begrijpelijk taalgebruik. Voor de groepen die niet mee kunnen komen, moet er altijd "een noodklep" zijn, zoals de mogelijkheid om per post te corresponderen.

Algoritmes

Algoritmes kunnen helpen om grote hoeveelheden gegevens te overzien en beslissingen te nemen. Maar de ogenschijnlijke onpartijdigheid van algoritmes kan onbedoelde effecten hebben, zoals discriminatie, merken Verhoeven (D66) en Özütok (GroenLinks) op. Zij vinden daarom dat een mens altijd eindverantwoordelijk moet zijn over de suggesties van een algoritme.

"Gezien de algoritmewildgroei" stellen Verhoeven (D66) en Van der Molen (CDA) een meldplicht voor, om beter zicht te krijgen op het gebruik van algoritmes bij de overheid. Volgens hen zou een algoritmewaakhond burgers moeten beschermen tegen willekeur en onterechte beslissingen. Maar voorkom dat elk ministerie zijn eigen waakhond optuigt, waarschuwt Middendorp (VVD).

Algoritmes zijn van alle tijden, maar ze worden complexer en daardoor misschien mysterieuzer, zegt Knops. Als burgers menen dat hun rechten geschonden worden, kunnen zij terecht bij bestaande toezichthouders, zoals de Autoriteit Persoonsgegevens. De staatssecretaris doet momenteel onderzoek naar de wijze waarop toezicht wordt gehouden op het gebruik van algoritmes.

De Kamer stemt op 24 september over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Gemist