Debat over experimentenwet nieuwe stembiljetten

6 oktober 2021, wetsvoorstellen - De Kamer debatteert met minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) over haar voorstel om te experimenteren met alternatieve stembiljetten.

Het huidige stembiljet is groot. Dat is lastig voor veel kiezers en voor de stembureaus. Ollongren heeft eerder twee alternatieve stembiljetten gepresenteerd. Met een tijdelijke wet wil zij het mogelijk maken om tien jaar met deze biljetten te experimenteren.

Daarnaast regelt de minister met een wijziging van de Kieswet dat kiezers buiten Nederland voortaan kunnen stemmen met een stembiljet dat hun per e-mail wordt toegezonden.

Noodzaak

Leijten (SP) wijst erop dat met het huidige "enorme stembiljet" veel fouten worden gemaakt, zowel bij het stemmen als bij het tellen van de stemmen, maar zij is niet overtuigd door de alternatieven. Omtzigt wijst het voorgestelde experiment af, omdat het volgens hem de band tussen kiezer en gekozene verzwakt. Hij wil dat per stembureau voor iedereen inzichtelijk wordt hoeveel stemmen per kandidaat zijn uitgebracht.

Het vergroten van het telgemak is een factor, reageert minister Ollongren, maar de keuze voor een ander stembiljet heeft voor haar vooral te maken met de kiezer: bij de laatstgehouden verkiezingen was het biljet nog maar nauwelijks leesbaar en ook moeilijk te hanteren.

Alternatief stembiljet 1

In het eerste alternatief pakt de kiezer een stembiljet van zijn partij en vinkt hij vervolgens een kandidaat aan. Een levensgevaarlijk systeem, meent Bosma (PVV). Hij ziet het stemgeheim in gevaar komen. Ollongren zegt dat nog niet direct met dit systeem zal worden geëxperimenteerd, omdat "de uitstalling van de biljetten van de verschillende partijen nog niet voldoende is doordacht".

Alternatief stembiljet 2

In het tweede alternatief staan de namen van de partijen, de logo's en de nummers van de kandidaten op het stembiljet. Sneller (D66) ziet voordelen voor de toegankelijkheid: laaggeletterden hebben baat bij een handzamer biljet en bij het vermelden van de partijlogo's.

Op het biljet staan de nummers van de kandidaten, in het stemhokje staan hun namen. Kandidaten worden nummers, constateert Van der Plas (BBB), en partijen worden daarmee belangrijker. Een stembiljet zonder namen stuit ook bij Arib (PvdA) op grote bezwaren. De minister ziet dat bezwaar niet. Het wordt volgens haar juist heel inzichtelijk welke kandidaten op de lijst staan.

Evaluatie

Van Dijk (CDA) is sceptisch. Zij vindt dat het experiment beperkt moet worden tot twee verkiezingen. En de evaluatie van het experiment mag "een tandje steviger", zegt Ellian (VVD). Hoe wordt bijvoorbeeld de tevredenheid gemeten? Bij de evaluatie zal het volgens de minister onder meer gaan om de waardering voor het stembiljet en voor het overzicht van de kandidaten. Ook het aantal ongeldige stemmen zal een rol spelen.

De eerste experimenten zullen mogelijk plaatsvinden bij herindelingsverkiezingen in het najaar van 2022, zegt Ollongren, mits de desbetreffende gemeenteraden ermee instemmen. Het is een stap-voor-stapproces. Als het goed verloopt, moet uiteindelijk de Kieswet veranderd worden. Het experiment is een manier om een weg vooruit te creëren, maar er is altijd een weg terug, aldus de minister.

De Kamer stemt op 12 oktober over de wetsvoorstellen en de tijdens het debat ingediende motie.

Zie ook