Debat over de Staat van de Europese Unie

17 juni 2021, debat – Premier Rutte en minister Kaag (Buitenlandse Zaken) debatteren met Kamerleden en Europarlementariërs over de Europese Unie.

Wat waren afgelopen jaar de belangrijkste Europese ontwikkelingen? Welke visie heeft de regering op de toekomst van de Europese Unie? Wat is de Nederlandse inzet voor de Europese agenda voor het komende jaar? Op deze vragen gaat de regering in de Staat van de Europese Unie 2021 in.

Conferentie

De Conferentie over de Toekomst van Europa moet de EU dichter bij burgers brengen. De bedoeling is om de democratische legitimiteit van de EU en het draagvlak voor het beleid te versterken.

Het is jammer dat de regering weinig doet met de Conferentie over de Toekomst van Europa, zegt Azmani (EP/VVD). Hij wil in het land bijeenkomsten laten organiseren met voor- en tegenstanders van de EU, jong en oud. Minister Kaag verzekert dat de regering wel degelijk bezig is met een brede burgerconsultatie.

Nederland kijkt soms met een oude bril naar een nieuwe wereld, stelt De Lange (EP/CDA). Zij vindt dat we goed moeten luisteren naar wat mensen willen en een verdragswijziging niet mogen uitsluiten.

Laten we de conferentie aangrijpen om zaken in Europa te veranderen, zegt Van Dijk (SP). Hij denkt daarbij onder andere aan het "verhuiscircus" tussen Brussel en Straatsburg.

Europese integratie

Er is geen grens aan wat we met elkaar kunnen bereiken, zo verwoordt Dassen (Volt) zijn optimisme over Europese samenwerking. Daarbij is het volgens hem wel belangrijk om zo veel mogelijk Europeanen te betrekken bij de toekomst van het continent. Hij pleit voor een Europese parlementaire democratie waarin het Europees Parlement medewetgever is.

Nederland zou voorop moeten lopen in Europa, betoogt Sjoerdsma (D66). Hij wil de slagkracht vergroten, de betonrot aanpakken en eerlijk zijn over welke keuzes dat met zich meebrengt. We moeten Europa hervormen en toekomstbestendig maken, zegt Amhaouch (CDA). Europese samenwerking is in zijn ogen bij veel onderwerpen de weg om ons eigen belang veilig te stellen.

Het zou in EU moeten draaien om de lidstaten, zegt Eppink (JA21), die met elkaar samenwerken om grensoverschrijdende problemen op te lossen. Hij verwerpt het streven naar de EU als soevereine entiteit: daarvoor is onvoldoende draagvlak. Ook Bisschop (SGP) ziet niets in een federale Unie. Daarom wil hij niet dat er gezamenlijke schulden worden gemaakt.

De Europese Unie heeft de Nederlandse soevereiniteit en democratie ondermijnd, vindt Van Houwelingen (FVD). De diversiteit van Europa wordt in zijn ogen vermalen door de Europese eenwording. Hij wil dat de overdracht van bevoegdheden aan de EU in een referendum aan de Nederlanders wordt voorgelegd.

Coronacrisis

Maeijer (PVV) vindt dat de coronacrisis is misbruikt als katalysator voor de overdracht van nationale bevoegdheden en een meer politieke Unie. Nederland moet zijn soevereiniteit volgens haar behouden en herwinnen, en de EU dan ook zo snel mogelijk verlaten.

Het coronavirus heeft de kwaliteiten maar ook de mankementen van ons Europese schip genadeloos blootgelegd, zegt In 't Veld (EP/D66): met 27 kapiteins was het vrij stuurloos. Zij pleit voor een Europees coronacertificaat zonder extra nationale obstakels en met zo veel mogelijk gratis testen.

Geopolitiek en veto's

Een sterke EU is nodig om Europa zijn mondiale rol te laten spelen in verhouding tot China, Rusland en de Verenigde Staten, zeggen verschillende woordvoerders. Maar een cynische realpolitik past niet bij Europa, betoogt Piri (PvdA), die pleit voor "waardengedreven keuzes". Een voorbeeld is de relatie met Turkije, waar de gevangenissen "propvol zitten met journalisten, activisten en oppositieleden".

De Europese Unie moet waar nodig handelingsbekwaam zijn, zegt Kamminga (VVD). Dat kan onder andere door het veto op sancties bij mensenrechtenschendingen te schrappen. Zonder dat veto zou het bijvoorbeeld makkelijker zijn om maatregelen te nemen tegen Wit-Rusland. Het vetorecht in het buitenlandbeleid is een achilleshiel, betoogt Kuzu (DENK). Volgens hem maakt dit het lastig om belangrijke waarden, mensenrechten en de Europese veiligheid te verdedigen.

In een instabiele wereld biedt Europese samenwerking bescherming, betoogt premier Rutte. De Europese Unie moet een speler zijn, benadrukt hij, en niet het speelveld. Daarin past ook meer Europese defensiesamenwerking, zegt minister Kaag. Zij is voor het afschaffen van het veto en zoekt naar draagvlak daarvoor bij andere lidstaten.

Rechtsstaat en mensenrechten

Lidstaten die zich niet houden aan de principes van de rechtsstaat, zouden geen Europees geld mogen krijgen, vinden verschillende woordvoerders. De Europese Commissie is hierin ongelofelijk passief, stelt Eickhout (EP/GroenLinks) vast. Hij spoort de premier aan om zich hiervoor fel in te zetten.

Europa is óók een waardengemeenschap, benadrukt premier Rutte, maar het is volgens hem in de eerste plaats aan de Europese Commissie om lidstaten aan te spreken op het respecteren van de rechtsstaat. Ook het Europees Hof heeft hierin een rol. Minister Kaag wijst op Europese fondsen die het maatschappelijk middenveld kunnen versterken.

De vrijheid om je geloof te belijden is één van de kernwaarden van de EU, zegt Ruissen (EP/SGP). Hij waarschuwt dat de scheiding tussen kerk en staat dreigt te worden ingewisseld voor een overheersing van de kerk door de staat.

Radicale gelijkwaardigheid is een voorwaarde voor een goed functionerende democratie, betoogt Simons (BIJ1). Zij hekelt de behandeling van vluchtelingen en waarschuwt voor de opkomst van extreemrechts in Europa. Minister Kaag wijst op de inspanningen voor het herkennen en tegengaan van rechts-extremistische content op internet.

Klimaat en landbouw

Europa moet de internationale kansen grijpen die ontstaan, zegt Van der Lee (GroenLinks). Daarbij is het volgens hem belangrijk om in te zetten op duurzame technologie en een groene industriepolitiek.

We moeten de aarde leefbaar houden voor mens en dier, benadrukt Teunissen (PvdD). Zij hekelt handelsakkoorden die milieu- en dierenwelzijnsnormen ondermijnen en mkb en duurzame landbouw de nek omdraaien. Ook vindt zij dat het Europese landbouwbeleid niet in lijn is met het klimaatakkoord van Parijs.

De "klimaathysterie" zorgt er volgens Van der Plas (BBB) juist voor dat er geen oog is voor de grootste opgave van de wereld: het waarborgen van voedselzekerheid. In haar ogen is het onlogisch om Nederlandse boeren en tuinders met strenge regels het land uit te jagen, terwijl ze voedsel produceren met een kleine ecologische voetafdruk.

De Europese Green Deal wordt doorgedrukt zonder dat de burgers en het nationale parlement er nog iets over te zeggen hebben, waarschuwt Roos (EP/JA21). De EU moet volgens hem terug naar de basis.

Arbeidsmigratie

Jongerius (EP/PvdA) vraagt aandacht voor de misstanden bij arbeidsmigratie binnen Europa. De regering zou in haar ogen meer moeten doen om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan.

De misstanden passen niet in een beschaafd land als Nederland, antwoordt minister Kaag. Het kabinet is volgens haar bezig met de aanbevelingen van het aanjaagteam onder leiding van Emile Roemer. Maar als wetswijzigingen of extra financiële middelen nodig zijn, dan is dat aan een nieuw kabinet.

De Kamer stemt op 22 juni over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: