Debat over de Najaarsnota 2022

14 december 2022, debat - De Kamer debatteert met minister Kaag (Financiën) over de Najaarsnota 2022. Daarbij wordt ook vooruitgekeken naar de begroting voor 2023.

Oorlog in Oekraïne, stijgende (energie)prijzen en een stagnerende (wereld)economie. Deze ontwikkelingen maken dat de uitgaven van de Nederlandse overheid er anders uitzien dan eerder werd verwacht. In de Najaarsnota licht de regering de aanpassingen in de lopende begroting toe.

Koopkracht

Mensen staan in de rij voor de voedselbank of zitten thuis in de kou, stelt Van Dijck (PVV) vast. In zijn ogen stelt de regering de verkeerde prioriteiten. Er gaan miljarden naar Europa, Afrika, de opvang van asielzoekers, het uitkopen van boeren en de bouw van windmolens, terwijl dat geld ook naar de Nederlanders zou kunnen gaan.

De overheid moet een schild zijn voor de zwakkeren, zegt Grinwis (ChristenUnie), die daarom de koopkrachtmaatregelen van de regering voor 2023 steunt. Van Weyenberg (D66) sluit zich daarbij aan. Maar het is volgens hem niet houdbaar om dat jarenlang te doen. Daarom moet worden gezocht naar mogelijkheden om de zwaksten vanaf 2024 meer gericht te ondersteunen. Kaag is het daarmee eens.

Veel mensen kunnen de klappen van de hogere prijzen niet meer opvangen, constateert Kuiken (PvdA). Zij benadrukt dat eerlijk delen een politieke keuze is. De ongelijkheid en de armoede onder kinderen nemen jaar op jaar toe. Daarom pleit ze voor hogere lonen, een hoger bestaansminimum en een stevig sociaal vangnet.

Klaver (GroenLinks) sluit zich bij Kuiken aan: er zijn extra maatregelen nodig om de koopkracht te ondersteunen. Voor 2023, bijvoorbeeld door de kinderopvangtoeslag extra te verhogen, en zeker voor 2024, wanneer het energieplafond en andere maatregelen dreigen te stoppen. Dat kan volgens hem betaald worden door de belastingen op winst en vermogen te verhogen.

Het is onverteerbaar dat er nog geen oplossing is voor mensen die door een medische aandoening hogere energiekosten hebben, vindt Van der Plas (BBB). Het gaat bijvoorbeeld om elektriciteit voor beademing en om een hogere noodzakelijke kamertemperatuur bij reumatische klachten of spieraandoeningen. Kaag wijst op de verhoging van de vergoeding van zorgverzekeraars voor zuurstofapparatuur.

Overheidsfinanciën

De kale cijfers voor het lopende jaar zien er goed uit, stelt Heinen (VVD) vast: de staatsschuld is 50% en het begrotingstekort 1% van het bnp. Maar dat tekort loopt komend jaar snel op en de stijgende rente wordt een probleem. Daarom moeten we volgens hem nadenken over het verminderen van de uitgaven. Meevallers zouden in ieder geval gebruikt moeten worden om het tekort te beperken.

Alkaya (SP) bestrijdt de noodzaak van bezuinigingen. De staatsschuld ligt met 50% van het bnp ruim onder de Europese norm. Bovendien zijn er alternatieven, zoals het verhogen van de belasting op winst en hoge vermogens en het afpakken van crimineel geld. Of het geld dat het ministerie van Defensie overhoudt, laten terugvloeien in de schatkist.

Gratis geld bestaat niet, zegt Stoffer (SGP). Hij begrijpt dat de regering maatregelen heeft genomen om mensen te ondersteunen, maar dit moet dan wel worden gedekt. De oplossing is volgens hem niet de staatsschuld laten oplopen en het probleem doorschuiven naar volgende generaties.

Minister Kaag wil de extra uitgaven voor 2022 ordentelijk dekken en niet in het begrotingstekort laten lopen. Alle opties worden in kaart gebracht en in het voorjaar zal de regering een voorstel doen. De bedoeling is om daarbij de koopkracht van kwetsbare huishoudens te beschermen, de inflatie niet verder aan te jagen en de energietransitie niet te vertragen. Voor de langere termijn moet een structurele oplossing worden gezocht voor de stijgende rentekosten.

Omvang overheid

De overheid is veel te groot geworden, betoogt Dekker (FVD), en dat is een slechte zaak. Rijksuitgaven aan zaken als massa-immigratie, klimaatbeleid, energie, corona, EU, euro, stikstof, natuur en internationale projecten zouden moeten worden verminderd of zelfs gestopt. Zo ontstaat ruimte om de lasten voor de burger te verlagen.

Ook Eppink (JA21) vindt dat de overheid moet "ontvetten". Hij wijst erop dat het aantal ambtenaren de afgelopen vier jaar met 20% is gestegen. Daarnaast kan er volgens hem geld worden vrijgemaakt door het "indikken" van de fondsen voor stikstof en klimaat.

Budgetrecht

We leven in onzekere tijden, zegt Van Dijk (CDA). En dat zorgt volgens haar voor een grote druk om problemen snel op te lossen, vaak met extra geld. Maar dit tast wel de controlerende taak van de Kamer aan. Daarom pleit ze voor snelheid waar het moet, maar "slow politics" waar het kan.

De Kamer staat te veel buitenspel, stelt Ephraim (Groep Van Haga) vast. De manier waarop de regering omgaat met de begrotingsregels en het uitgeven van extra geld, zet volgens hem het budgetrecht en de controlerende taak van de Kamer onder druk.

Kaag wil de Kamer zo goed mogelijk betrekken bij (aanpassingen in) de begroting. De uitzonderingen die zijn gemaakt in de coronacrisis en dit jaar vanwege de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie, mogen niet de regel worden, beklemtoont de minister.

De Kamer stemt op 15 december over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook