Debat over de benoeming van drie Kamerleden tot staatssecretaris

8 september 2021, debat - De Kamer debatteert met premier Rutte over het combineren van het Kamerlidmaatschap en een functie in een demissionair kabinet.

De drie Kamerleden Wiersma en Yeşilgöz (beiden VVD) en Van Weyenberg (D66) werden benoemd tot staatssecretaris in het demissionaire kabinet-Rutte III. Maar is dit wel te combineren met hun rol als volksvertegenwoordiger? Na een advies van de Raad van State besloten de drie hun Kamerlidmaatschap alsnog op te geven. Hun opvolgers in de Kamer werden op 7 september beëdigd.

Grondwet

Het is uiteindelijk aan de Kamer om over deze dubbelfuncties te besluiten, stelt de Raad van State vast: de Grondwet verbiedt ze niet expliciet. Dat heeft onder andere te maken met een uitzondering in artikel 57, lid 3. Leden van een demissionair kabinet moeten namelijk tijdelijk de mogelijkheid hebben om na verkiezingen lid te zijn van de Tweede Kamer tot er een nieuw kabinet is.

Er bestaat geen consensus over de precieze toepassing en uitleg van het grondwetsartikel, concludeert Ellian (VVD). Hij suggereert dat een commissie zou kunnen onderzoeken of nieuwe wetgeving onduidelijkheden kan voorkomen. Wel is de grondwetgever al zeer terughoudend over dubbelfuncties, zegt Bisschop (SGP). Leijten (SP) roept de Kamervoorzitter op om op basis van het Reglement van Orde ongewenste dubbelfuncties voortaan te verhinderen.

Het kabinet heeft volgens premier Rutte niet ongrondwettelijk gehandeld. Wel noemt hij het op basis van "voortschrijdend inzicht" onwenselijk om beide functies te combineren. In nieuwe gevallen zal de premier parlementariërs die demissionair bewindspersoon worden, vragen om hun Kamerlidmaatschap op te geven.

Moreel kompas

Sommige Kamerleden vinden de benoemingen wel in strijd met de wet. Wassenberg (PvdD) wijt dat aan het ontbreken van een moreel kompas bij kabinet en premier. De drie ex-Kamerleden hadden zelf al moeten opstappen voordat er een publieke discussie ontstond, stelt Van der Plas (BBB).

De grenzen zijn bewust opgezocht, denkt Van Haga (Groep Van Haga). Het verzwakt de positie van de Kamer als steeds meer Kamerleden tegelijkertijd demissionair bewindspersoon zijn, waarschuwt Bromet (GroenLinks). Volgens Simons (BIJ1) was er sprake van een poging om de "positie van de Kamer te ondermijnen".

Arib (PvdA) ziet een patroon bij het kabinet van "minachting voor de Kamer en de parlementaire democratie". Zij vindt net als Bosma (PVV) dat het demissionaire kabinet te veel doorregeert.

Voorstellen

Van Baarle (DENK) wil meer democratische controle bij de benoeming van bewindspersonen. Hoorzittingen door de Kamer met beoogde nieuwe bewindspersonen kunnen hun geschiktheid en motivatie blootleggen, denkt Sneller (D66). Ceder (ChristenUnie) pleit voor een mogelijkheid voor Kamerleden om tijdelijk verlof op te nemen als zij benoemd worden in een demissionair kabinet.

Nieuwe functies kabinetsleden

Hoe langer de formatie van een nieuw kabinet duurt, hoe groter het risico dat kabinetsleden zoeken naar een functie buiten de politiek, merkt Van Dijk (CDA) op. Naar Europees voorbeeld wil Dassen (Volt) daarom een lobbyregister en een afkoelperiode voor mensen met functies die dicht liggen bij hun voormalige beleidsterrein. Het gebeurt hoogst zelden, benadrukt Rutte. De premier ziet het liefst dat kabinetsleden "de rit afmaken", maar het is volgens hem een persoonlijke afweging.

Adviezen Raad van State

De Raad van State is een "ordinaire stempelmachine" geworden voor de zittende macht, zegt Van Houwelingen (FVD) naar aanleiding van het advies over de dubbelfuncties. Dit soort statements dragen bij aan de erosie van de positie van de Hoge Colleges van Staat, waarschuwt Rutte. Hij benadrukt hoe onafhankelijk de Raad van State is.

De Kamer stemt op 14 september over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook

Het overzicht van de laatste debatten in het kort

De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.

Kijk debatten terug via Debat Gemist of Debat Direct