Burgerinitiatief: Abortus is geen misdaad

24 mei 2023, debat - Een burgerinitiatief om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen is aanleiding voor een debat met de ministers Yeşilgöz (Justitie) en Kuipers (Volksgezondheid).

Het burgerinitiatief, opgezet door BNNVARA, het platform Spuiten en Slikken en het Humanistisch Verbond, heeft als doel om abortus uit het strafrecht te halen. Doordat het nu een misdaad is, zo betoogt Dzifa Kusenuh namens de initiatiefnemers, is het geen onderdeel van het reguliere zorgstelsel.

De initiatiefnemers willen dit veranderen, zodat abortus onder dezelfde wet- en regelgeving komt te vallen als een behandeling door een medisch specialist in het ziekenhuis. Minister Yeşilgöz begrijpt de inzet van de initiatiefnemers, maar wijst er wel op dat abortus nu al legaal is en niet strafbaar, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan.

Uit het strafrecht

Ellemeet (GroenLinks) is bezig met een initiatiefwetsvoorstel om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen. Het burgerinitiatief beschouwt ze daarom als een steun in de rug. Het is tijd dat we dit als Kamer regelen, vindt ook Kuiken (PvdA, mede namens de PvdD), vanwege principiële, praktische en symbolische redenen.

Het opnemen van abortus in het Wetboek van Strafrecht was gebaseerd op ouderwetse en achterhaalde ideeën, zegt Dijk (SP), bijvoorbeeld dat vrouwen handelingsonbekwaam zijn. Gündoğan is dat met hem eens: het gaat om het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen.

Het is belangrijk om het recht op abortus goed te verankeren, betoogt Paulusma (D66). Het burgerinitiatief is wat haar betreft een belangrijk signaal uit de samenleving dat de politiek serieus moet nemen.

Wetgeving moet in dienst staan van de vrouw en het nog ongeboren leven, betoogt Yeşilgöz. Het huidige artikel 296 Wetboek van Strafrecht is de uitkomst van een lange maatschappelijke discussie daarover geweest. Zij wijst erop dat de evaluaties van de wet geen aanleiding geven tot aanpassing van de juridische constructie.

Handhaven status quo

Het artikel in het Wetboek van Strafrecht beschermt vrouwen tegen illegale abortussen, zeggen Markuszower (PVV) en Palland (CDA), terwijl legale abortussen gewoon mogelijk zijn. Zo wordt het leven van het ongeboren kind én de moeder beschermd. Daarom zou het volgens hen onverstandig zijn om dit uit het strafrecht te halen.

Bevers (VVD) staat voor het autonome recht van vrouwen om een zwangerschap af te breken. Maar hij wijst erop dat abortus op basis van de bestaande wetgeving al geen misdrijf is als de wettelijke regels voor het afbreken van een zwangerschap worden gevolgd. Daarom ziet hij geen reden om de wetgeving aan te passen.

De abortuszorg in Nederland is van hoge kwaliteit en toegankelijk, stelt minister Kuipers. Dit blijkt uit evaluaties in 2005 en 2020. De vrouw is nooit strafbaar en de arts alleen als hij of zij niet binnen de wettelijke kaders handelt. Sommige artsen bepleitten de opheffing van die strafbaarstelling, maar andere abortusartsen hebben hier geen problemen mee, dus er is geen eenduidig standpunt over.

Ongeboren leven

In de wet is een balans gevonden, zegt Bikker (ChristenUnie), tussen de belangen van vrouwen in een noodsituatie en die van het ongeboren leven. Het laten staan van abortus in het Wetboek van Strafrecht beschermt in haar ogen het ongeboren leven, maar ook een vrouw tegen druk om een abortus te ondergaan.

Het strafrecht is er om te beschermen wat van waarde en kwetsbaar is, zegt Stoffer (SGP). Abortus is in zijn ogen terecht geen normale medische handeling, omdat het neerkomt om het beëindigen van ongeboren leven. Hij kan zich dan ook niet vinden in het burgerinitiatief: dat pleit voor het verwijderen van de laatste restjes bescherming van het ongeboren leven.

Elke abortus is een tragedie, vindt Van Houwelingen (FVD), en zeker geen normale medische handeling. Schrappen uit het Wetboek van Strafrecht is in zijn ogen ongewenst, omdat het abortus verder zou normaliseren.

Bij het schrappen van artikel 296 Wetboek van Strafrecht wordt de ongeboren vrucht jonger dan 24 weken niet meer zelfstandig beschermd in het strafrecht, meldt Yeşilgöz. Als de Kamer dit artikel wil schrappen, moet er wel gezorgd worden voor een goed juridisch alternatief. De minister is bereid om in kaart te brengen wat de juridische consequenties daarvan zijn.

De Kamer stemt op 30 mei over de ingediende moties.

Zie ook