Begroting VWS afgerond

28 oktober 2021, begroting - Minister De Jonge en staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) reageren op de vragen van de Kamer in de eerste termijn.

De behandeling van de VWS-begroting staat onder andere in het teken van de houdbaarheid en betaalbaarheid van de zorg, bureaucratie, corona, preventie en geestelijke gezondheid.

Houdbaarheid ouderenzorg

Er moeten volgens minister De Jonge "heel grote stappen" worden gezet om de ouderenzorg houdbaar en betaalbaar te houden. Hij wijst erop dat in de komende twintig jaar het aantal 80-plussers zal verdubbelen. Als er niks gebeurt, wordt de situatie nijpend.

Een groot deel van de stijgende uitgaven aan ouderenzorg betreft woonkosten voor kwetsbare ouderen, merkt Ellemeet (GroenLinks) op. De Jonge wil dat het zorgstelsel van de toekomst meer vormen van wonen en zorg buiten het verpleeghuis mogelijk maakt.

Hijink (SP) stelt voor om in een paar gemeenten in Nederland ouderenzorg zonder concurrentie en marktwerking uit te proberen. Tellegen (VVD) wil meer financiële prikkels voor gemeenten om aan preventie te doen in de ouderenzorg, om een beroep op zwaardere zorg te voorkomen. De Jonge ziet het als interessante gedachtes om mee te experimenteren.

Houdbaarheid acute zorg

Binnen hoeveel tijd is een ambulance ter plaatse? Is er plek bij een ziekenhuis in de buurt? Hoe de zorg op peil te houden in dunbevolkte gebieden? Hervormingen om de acute zorg toegankelijk te houden zijn onvermijdelijk, benadrukt De Jonge.

We gaan een tekort herverdelen in plaats van de spoedeisende zorg beter maken, vreest Pouw (JA21). Kuiken (PvdA) waarschuwt voor overhaaste keuzes en sluiting van ziekenhuizen. Van den Berg (CDA) mist cijfers om beslissingen te kunnen nemen. De minister bevestigt dat betere bereikbaarheids- en kwaliteitsnormen en betere data nodig zijn.

We zijn ic-capaciteit kwijtgeraakt vanwege de werkdruk en bezuinigingen, zegt Van Houwelingen (FVD). Een fors hoger salaris voor zorgmedewerkers zou helpen. Bij opschaling van ic-capaciteit ziet de minister niet geld als het probleem, maar het vinden van geschikt personeel.

Bureaucratie en regeldruk

Met mooie woorden over het tegengaan van regeldruk zijn we niet zo veel opgeschoten, constateert De Vries (VVD). Is er sprake van onwil? Nee, vindt De Jonge. Hij wijst op initiatieven om regels te schrappen, maar de zorg zal altijd een minimale verantwoording moeten afleggen over geleverde zorg. De politiek moet verder zelf ook terughoudend zijn met het bedenken van nieuwe regels.

Een voorstel van Agema (PVV) om één tarief te hanteren in de wijkverpleging en verpleeghuiszorg, wat bureaucratie kan tegengaan, ziet de minister niet zitten. Het zou leiden tot langere wachtlijsten.

Coronavaccinatie

Werkt de minister niet mee aan polarisatie in de samenleving door te zeggen dat niet-gevaccineerde coronapatiënten de ziekenhuisbedden van andere patiënten bezet houden, vraagt Van der Staaij SGP) zich af. Volgens De Jonge benoemt hij feiten over coronavaccinatie, waarmee hij wil voorkomen dat de zorg overbelast raakt.

Van der Plas (BBB) wil cijfers over de coronapatiënten in het ziekenhuis die niet gevaccineerd kónden worden. Volgens de minister zijn die gegevens op dit moment niet bekend omdat ze niet centraal worden geregistreerd. Volgens Van Haga (Groep Van Haga) is registratie het probleem. Hij plaatst vraagtekens bij de percentages: liggen er niet meer gevaccineerden in het ziekenhuis dan nu wordt gemeld?

Raakvlakken andere ministeries

De klimaatcrisis is de grootste bedreiging voor de volksgezondheid, stelt Van Esch (PvdD), bijvoorbeeld door luchtverontreiniging en hittegolven. Zij vraagt om een visie van het ministerie op klimaatverandering. Energiearmoede kan schrijnende gevolgen hebben voor de volksgezondheid, vreest Gündogan (Volt), vanwege meer coronabesmettingen door slechtere ventilatie.

Minister De Jonge ziet deze opmerkingen als oproepen aan andere bewindspersonen om "ook een beetje minister van Volksgezondheid" te zijn, maar hij erkent dat volksgezondheid veel raakvlakken heeft met andere beleidsterreinen.

Preventie

Mede door de coronacrisis zijn leefstijl en preventie prominenter in beeld, zegt staatssecretaris Blokhuis. Zo bleek dat mensen met overgewicht een grotere kans hebben om in het ziekenhuis en op de ic te belanden.

We moeten maatregelen nemen die echt helpen, zegt de staatssecretaris. Het is belangrijk dat producten gezonder worden en minder zout, suiker en vet bevatten. De overheid neemt daarbij meer de regie, in samenwerking met supermarkten en producenten. Het volgende kabinet moet volgens Blokhuis bezien of er wettelijke normen komen.

Hoeveel mag preventie kosten? Paulusma (D66) wijst erop dat we per gewonnen levensjaar meer willen uitgeven aan behandelingen (€80.000) dan aan preventieve maatregelen (€20.000), zoals vaccins. De staatssecretaris beaamt dat het goed is om naar deze normen te kijken.

Dak- en thuislozen

Nog te veel mensen hebben geen thuis, erkent Blokhuis. Daarom zou het bestaande actieprogramma moeten worden voortgezet, vindt Westerveld (GroenLinks). Maar de staatssecretaris vindt dat het niet aan hem is om daarover te besluiten, maar aan een nieuw kabinet.

Geestelijke gezondheid

Er moet meer gebeuren om de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg terug te dringen, vindt Simons (BIJ1). Het nieuwe bekostigingsmodel kan daarbij helpen, denkt Blokhuis. Dat kan perverse prikkels wegnemen, die het nu onaantrekkelijk maken om mensen met een complexe zorgvraag te behandelen. Ook is het belangrijk dat instellingen meer samenwerken.

Door problemen in de jeugd-ggz krijgen patiënten vaak niet de zorg krijgen die zij nodig hebben, stelt Den Haan (Fractie Den Haan) vast. Ze vraagt om een integrale visie, met aandacht voor financiering, cultuur, samenwerking en de invloed van ouders en kinderen.

Kuzu (DENK) vraagt aandacht voor eenzaamheid onder jongeren. Voor ouderen is er het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid. Een vergelijkbaar initiatief zou er ook voor jongeren moeten komen.

Beperking en potentieel

"Ongekend potentieel", de term die Werner (CDA) gebruikte in haar eerste termijn, zou volgens Blokhuis een goede naam zijn voor een nieuw actieprogramma om mensen met een beperking volwaardig te laten meedoen in de samenleving. Er is de afgelopen jaren het nodige verbeterd, benadrukt hij, maar er moet meer gebeuren. Werner vraagt om inzichtelijk te maken wat de verschillende ministeries doen.

De eerste termijn van de begrotingsbehandeling was op 26 oktober. De Kamer stemt op 2 november over de tijdens het debat ingediende moties en op 7 december over de begroting.

Zie ook: