Begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid afgerond
29 november 2018, begroting - Wat moeten we met de arbeidsmarkt, zzp'ers, het pensioenstelsel, armoede en integratie? Minister Koolmees en staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verdedigen hun beleidsvoornemens voor 2019.
Door maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing en flexibilisering zijn de arbeidsmarkt en het stelsel van sociale zekerheid hoognodig aan vernieuwing toe, zegt Koolmees. Veel problemen wil hij nog deze kabinetsperiode aanpakken, onder andere via het polderoverleg.
Arbeidsmarkt
Nu de economie goed draait, lopen de bedrijfswinsten en de inflatie weer op, signaleert Jasper van Dijk (SP), maar de lonen blijven achter. Wat gaat het kabinet daaraan doen? De overheid gaat niet over lonen in de private sector, antwoordt Koolmees. Wel verwacht hij dat er de komende jaren een inhaalslag komt door de krapte op de arbeidsmarkt.
Er komen steeds meer flexbanen en steeds minder vaste banen. Om het evenwicht te herstellen wil Koolmees nog deze kabinetsperiode de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) invoeren. Die moet het voor werkgevers aantrekkelijker maken om mensen in vaste dienst te nemen, onder andere door de WW-premie te verlagen en de doorbetaling bij ziekte te beperken.
Van Kent (SP) gelooft niet dat de WAB het gewenste effect zal hebben. Hij wijst daarbij op de kritiek van de Raad van State. Werkgevers en werknemers zouden in de cao's afspraken moeten maken over doorstartbanen, suggereert Wiersma (VVD), zodat ouderen makkelijker aan de slag komen.
Mensen werken langer en veranderen vaker van baan. Van Weyenberg (D66) benadrukt daarom het belang van om- en bijscholing. Via de belastingen wil hij stimuleren dat mensen daar zelf geld voor opzijzetten. De minister gaat de mogelijkheden daartoe onderzoeken.
Bruins (ChristenUnie) wil dat schijnconstructies harder worden aangepakt en verwijst naar de invoering van de nieuwe Europese Detacheringsrichtlijn. De Inspectie SZW gaat strenger toezien op oneerlijke concurrentievoordelen, zegt Koolmees: eerlijk loon voor eerlijk werk.
Zzp'ers
Veel zzp'ers zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, bouwen geen pensioen op of zijn afhankelijk van één werkgever. Hoe gaan we ervoor zorgen dat meer zzp'ers zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, vraagt Heerma (CDA) zich af. Smeulders (GroenLinks) oppert een verzekeringsplicht.
Koolmees gaat het afsluiten van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen stimuleren, maar zelfstandige ondernemers daartoe verplichten gaat hem te ver. Gijs van Dijk (PvdA) pleit voor een acceptatieplicht voor verzekeraars. Een slecht idee, vindt de minister, want dat leidt tot extreem hoge premies.
Verplicht zzp'ers om een minimaal pensioen op te bouwen, stelt Van Rooijen (50PLUS) voor. Ben je een echte zelfstandige, dan regel je zelf je pensioen, antwoordt Koolmees. Tegen schijnzelfstandigheid wil de minister maatregelen nemen: onderbetaalde zzp'ers moeten weer werknemer worden. Door aanpassing van de regels over de arbeidsovereenkomst kunnen de Belastingdienst en de Inspectie SZW schijnzelfstandigheid effectiever aanpakken.
Bijstand
Heel veel niet-westerse allochtonen in de bijstand hebben eigenlijk geen recht op een uitkering, stelt De Jong (PVV), omdat ze de taal onvoldoende spreken. Gemeenten die de taaleis niet handhaven, moeten volgens hem worden gekort. Staatssecretaris Van Ark is in gesprek met gemeenten om hierover duidelijke afspraken te maken.
In het verleden kon het inkomen van bijstandsgerechtigden dalen als ze gingen werken. Peters (CDA) drukt het kabinet op het hart om dat in de toekomst te voorkomen.
Renkema (GroenLinks) is enthousiast over experimenten van 25 gemeenten met regelarme bijstand. Daarin worden bijstandsgerechtigden minder streng gecontroleerd en mogen ze bijvoorbeeld een beetje bijverdienen naast de uitkering. Als het goed werkt, moeten we deze deze aanpak snel landelijk uitrollen, vindt Raemakers (D66). De resultaten wacht ik af, zegt Van Ark, maar we kunnen de bijstand alleen overeind houden als we genoeg doen aan fraudebestrijding en handhaving.
Pensioenen
Het is voor minister Koolmees een grote teleurstelling dat de polderonderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord zijn geklapt. In januari laat hij weten hoe het kabinet verder wil gaan.
Akkoord of niet, laat de pensioenuitkeringen nu eindelijk eens meegroeien met de inflatie, zegt De Jong (PVV). En pas de rekenrente aan, zegt Van Rooijen (50PLUS). Dan zijn de financiële buffers van pensioenfondsen groot genoeg en kunnen kortingen worden voorkomen.
Buffers verlagen, indexeren en kortingen voorkomen. Het kan volgens Koolmees allemaal, maar dan wel in een nieuw stelsel dat rekening houdt met de belangen van alle generaties.
Rouwverlof
Het overlijden van dierbaren kan leiden tot langdurig verzuim, constateert Stoffer (SGP). Hij pleit voor een onbetaald rouwverlof. Minister Koolmees wil bezien of dit mogelijk en wenselijk is.
Armoede
Een op de tien huishoudens heeft te maken met problematische schulden. Van Brenk (50PLUS) pleit voor een landelijk kader voor schuldhulpverlening. Het is allereerst een verantwoordelijkheid van gemeenten, zegt staatssecretaris Van Ark. Wel wil zij voorbeelden van effectief gemeentelijk schuldenbeleid promoten.
Jasper van Dijk (SP) wijst erop dat gemeenten een deel van het geld voor armoedebestrijding onder jongeren daar niet aan besteden. Met Gijs van Dijk (PvdA) en Kuzu (DENK) wil hij dat de staatssecretaris zwart-op-wit vastlegt dat gemeenten het geld daaraan moeten uitgeven. Nee, antwoordt Van Ark, want dat beperkt de mogelijkheden van gemeenten om maatwerk te leveren en verhoogt de uitvoeringslasten.
Integratie
De islam bevordert jodenhaat, stelt De Graaf (PVV), en moet daarom worden teruggedrongen. Er is godsdienstvrijheid in Nederland, reageert Koolmees. Dat er een constructieve dialoog tussen verschillende religies op gang is gekomen, vindt hij positief.
Kritiek op het optreden van de Israëlische regering tegen Palestina is geen antisemitisme, zegt Kuzu (DENK). Daar moet het kabinet volgens hem meer oog voor hebben. Koolmees wijst op onderzoek waaruit blijkt dat spanningen in het Midden-Oosten daar inderdaad een rol in spelen, maar de invloed van het kabinet daarop is zeer gering.
De Kamer sprak eerder over de begroting op 28 november. Zij stemt op 4 december over de ingediende moties en op een nader te bepalen moment over de begroting.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Gemist