Begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap afgerond

7 november 2019, begroting - De ministers Van Engelshoven en Slob reageren op vragen over de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Onderwijs begint met een goede leraar voor de klas, zo benadrukt Van Engelshoven. Daarom is volgens Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs) het op korte termijn aanpakken van het lerarentekort belangrijk. Maar er moet ook aandacht blijven voor het streven naar "toekomstbestendig onderwijs".

Lerarentekort

Minister Slob heeft veel begrip voor de zorgen die leven bij docenten en bestuurders. Zij hebben in de dagelijkse praktijk te maken met de problemen door het stijgende aantal vacatures in het onderwijs. Er is volgens hem niet één oplossing: we moeten alles doen om lege plekken op te vullen.

Het water staat het onderwijs aan de lippen, zegt Van den Hul (PvdA). Waarom is er wel extra structureel geld voor defensie en niet voor leraren?

Slob legt uit dat er in het regeerakkoord wel degelijk structureel geld is gereserveerd voor het verhogen van de salarissen en het verlagen van de werkdruk. In een convenant zijn daarnaast afspraken gemaakt over nog eens 460 miljoen extra, grotendeels incidenteel geld voor 2020 en 2021.

Het is niet genoeg, benadrukt Kwint (SP): het lerarentekort blijft toenemen. Van Raan (PvdD) denkt dat er wel degelijk ruimte is voor extra structureel geld.

Westerveld (GroenLinks) wil dat het onderwijs meer zekerheid krijgt. Van Meenen (D66) en Bisschop (SGP) steunen haar oproep om in een volgende kabinetsperiode structurele investeringen te doen om vervolgstappen te kunnen zetten.

Zorg ervoor dat de extra middelen daadwerkelijk bij het personeel terechtkomen, beklemtoont Heerema (VVD). Hij wil voorkomen dat het op de bankrekening van scholen blijft staan.

Kops (PVV) denkt dat een voltijdbonus parttimers kan verleiden om meer te gaan werken. Maar daarmee zou je een verboden onderscheid maken naar arbeidsduur, zo reageert Slob. Wel zouden scholen eenmalige bonussen kunnen geven aan leraren die meer gaan werken. Heerema (VVD) oppert om belemmeringen weg te nemen die meer werken of langer doorwerken financieel onaantrekkelijk maken.

Minister Van Engelshoven wil meer studenten naar de lerarenopleiding trekken. Die kan aantrekkelijker worden door meer mogelijkheden te geven voor verbreding of specialisatie, bijvoorbeeld in het jongere of juist het oudere kind.

Mbo

Van Engelshoven is positief over de ontwikkeling van het mbo in de afgelopen jaren. De kwaliteit van het onderwijs en de examinering is sterk verbeterd.

Het bedrijfsleven trekt mbo'ers soms al vroegtijdig aan, voordat ze hun diploma hebben gehaald. Deze "groenpluk" baart Kuik (CDA), Van den Berge (GroenLinks) en Wiersma (VVD) zorgen. Van Engelshoven wil bedrijven stimuleren om deze jongeren alsnog een diploma te laten halen, maar kan ze daartoe niet verplichten.

Hoger onderwijs en onderzoek

Het hoger onderwijs en onderzoek moet zich meer gaan richten op samenwerking en minder op concurrentie. Daarom wil minister Van Engelshoven ongewenste prikkels beperken, bijvoorbeeld door studentenaantallen minder belangrijk te maken in de bekostiging.

Opleidingen voor bèta en techniek kunnen de toestroom niet aan, zegt Van Engelshoven. Daarom moeten ze volgens haar meer middelen krijgen. Maar Van den Hul (PvdA) en Futselaar (SP) vrezen dat alfa-, gamma- en medische opleidingen dan gekort worden. Er is geld voor een zachte landing, verzekert de minister, waardoor onderwijsinstellingen de komende jaren niet in de min komen.

Onderzoekers zijn veel tijd kwijt aan het binnenhalen van subsidies. Is de "aanvraagdruk" niet te hoog? Wiersma (VVD), Paternotte (D66) en Futselaar (SP) maken zich daar zorgen over. Onder andere voorselectie kan helpen om dit probleem te verminderen, verwacht Van Engelshoven.

Is er voldoende ruimte voor vrij en fundamenteel onderzoek? Van den Berge (GroenLinks) schat in van niet. Maar Van Engelshoven wijst op de miljoenen die gaan naar fundamenteel onderzoek, gericht op wetenschappelijke doorbraken.

Leenstelsel

In 2020 is er een brede evaluatie van het leenstelsel. Indien blijkt dat er knelpunten zijn, moeten we die oplossen, zegt Van Engelshoven. Als het stelsel vervolgens wordt aangepast of afgeschaft, zou dat volgens haar niet ten koste mogen gaan van het geld dat is geïnvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs.

Studenten die in het begin van het leenstelsel zijn afgestudeerd, krijgen een studievoucher voor een vervolgopleiding. Rog (CDA) wil dat ze die ook mogen gebruiken voor een korting op hun studieschuld. Die wens begrijpt Van Engelshoven, maar er zitten de nodige financiële risico's aan. Zij zal die in een brief uitwerken en toelichten.

Bisschop (SGP) en Westerveld (GroenLinks) willen de aanvullende beurs verhogen. Maar Van Engelshoven gaat niet mee in de dekking: het verhogen van de kansspelbelasting.

Het voorstel van Kuzu (DENK) om studenten te compenseren door hun ov-kaart te flexibiliseren krijgt geen bijval van Van Engelshoven. Zij wijst erop dat dit niet voor alle studenten gunstig is en waarschuwt voor hogere kosten.

Bruins (ChristenUnie) wil meer inzicht krijgen in de financiële situatie van studenten. Daarom zou het Nibud hen volgens hem weer moeten meenemen in de jaarlijkse koopkrachtberekeningen. Maar Van Engelshoven zegt dat het voor het Nibud lastig is om een betrouwbaar beeld te geven.

De Kamer sprak eerder over de begroting op 6 november. Zij stemt op 12 november over de ingediende moties en op 3 december over de begroting.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Gemist