Begroting Defensie afgerond

4 december 2024, begroting - De Kamer debatteert met minister Brekelmans en staatssecretaris Tuinman van Defensie over de begroting van hun ministerie.

De bewindspersonen reageren op de inbreng van de woordvoerders. Ze staan stil bij de onzekere situatie in de wereld en de dreiging daarvan voor Nederland. Het debat gaat onder andere over steun aan Oekraïne, de rol van Nederland in de NAVO en de weerbaarheid van de samenleving.

Steun aan Oekraïne

Rusland heeft momenteel de overhand in Oekraïne, zegt Brekelmans. Hij wil voorkomen dat de conclusie van de oorlog wordt dat Russische agressie overwint en dat het westerse uithoudingsvermogen maar drie jaar blijkt. Dat zou ook een verkeerd signaal afgeven aan landen als China en Iran. Ook schetst hij het risico van een vredesbestand of een staakt-het-vuren. Rusland zou zijn troepen dan kunnen inzetten tegen de NAVO.

Ondanks de slechte situatie is er sinds het aantreden van de minister geen euro extra steun voor Oekraïne gereserveerd, zegt Nordkamp (GroenLinks-PvdA). Van der Werf (D66) ziet een discrepantie tussen de waarschuwende woorden van de minister en een "gebrek aan daden". Dassen (Volt) wil dat de minister de steun zo snel mogelijk opschaalt.

We hebben in totaal 10,4 miljard gereserveerd voor militaire steun aan Oekraïne, benadrukt Brekelmans. 4 miljard daarvan is inmiddels uitgegeven. Meer budget leidt niet meteen tot meer wapenleveringen wegens een gebrek aan productiecapaciteit, legt de minister uit. Nederland zet daarom nu vooral projecten op om de industriële capaciteit in Nederland te vergroten en om samen te werken met de Oekraïense industrie. 

Naast een militair pad zouden we zo snel mogelijk een diplomatiek pad moeten bewandelen om te zorgen dat het bloedvergieten stopt, stelt Dobbe (SP). Waarom zet de minister daar niet meer op in? Brekelmans vindt het aan Oekraïne om te bepalen welke concessies het land wil doen en of het wil onderhandelen. Rusland kan aan de onderhandelingstafel "achterover leunen", dus de internationale gemeenschap zou Oekraïne niet moeten dwingen om te komen tot een slechte deal.

NAVO

Over welke strategische capaciteiten zouden de Europese NAVO-landen moeten beschikken zonder afhankelijkheid van de Verenigde Staten, wil Boswijk (CDA) weten. Sommige discussies hierover tussen Europese landen duren eindeloos, erkent de minister. Hij wil "zo snel mogelijk iedereen aan boord hijsen" en is bereid om de Kamer hier vertrouwelijk over te informeren.

Van Dijk (NSC) vraagt aandacht voor de uitwisselbaarheid van bataljons tussen beide Nederlandse brigades om aan NAVO-verplichtingen voor de landmacht te voldoen. Ieder bataljon heeft eigen specialisaties, benadrukt de minister. Maar zij moeten met elkaar kunnen opereren en ook samenwerken met bondgenoten.

Weerbaarheid samenleving

Het kabinet komt in het voorjaar van 2025 met een plan om de weerbaarheid van de samenleving te versterken, waaronder de militaire paraatheid. Dat moet het land beter voorbereiden op noodsituaties zoals een Russische inval.

Van der Wal (VVD) denkt dat er onvoldoende besef is in de samenleving over de gevaren en wijst naar Zweden, waar men beter voorbereid lijkt. Een publiekscampagne alleen is niet genoeg, denkt zij. Benut het rijke Nederlandse verenigingsleven en vrijwilligersorganisaties om het bewustzijn te vergroten, want die zijn goed georganiseerd, raadt Van Dijk (SGP) aan.

Brekelmans wil een goede balans vinden tussen urgentie en geen onnodige paniek aanjagen. Wel benadrukt hij dat het om meer gaat dan alleen een noodpakket aanschaffen. De rijksoverheid moet in samenwerking met bedrijven en gemeentes scenario's uitwerken, bijvoorbeeld voor een uitvallende stroom- of watervoorziening.

Mensen en materieel

De Nederlandse krijgsmacht kan het land alleen verdedigen en vijanden afschrikken als die geloofwaardig is met meer mensen en materieel, zegt staatssecretaris Tuinman. Defensie is "dé veiligheidsverzekering dan Nederland" en moet dus overal op voorbereid zijn. De staatssecretaris probeert werken bij Defensie daarom aantrekkelijker te maken en beter te laten aansluiten bij de behoefte van het personeel.

Een speciaal keuzevak voor scholieren vanaf 16 jaar kan interesse in het werken bij Defensie vergroten, denkt Ceder (ChristenUnie). Hij wil daarom dat Defensie onderzoekt of het zo'n verdiepingsmodule kan ontwikkelen. De staatssecretaris wil hierover in gesprek gaan, onder andere met het ministerie van Onderwijs.

De krijgsmacht bevindt zich nog te vaak in een impasse, vindt Pool (PVV). Hij geeft het voorbeeld van de gevechtsbaan in Harskamp, die stilligt vanwege natuurregels. Daarvoor is een oplossing gevonden, antwoordt de staatssecretaris. De gevechtsbaan is binnenkort weer gebruiksklaar omdat er in plaats van nieuwbouw bestaande spullen worden gerecycled.

Nederland zou volgens Van Baarle (DENK) geen wapens van Israël moeten kopen, zeker niet als die ook zijn ingezet tegen Palestijnen of gebruikt worden door dubieuze regimes. Er zijn geen sancties ingesteld tegen de betreffende Israëlische bedrijven en we hebben hun materieel nodig, benadrukt Brekelmans. Het gaat onder andere om zelfverdedigingssystemen voor helikopters.

Ruimte voor Defensie

Wijen (BBB) is bezorgd: is er wel genoeg plek voor de activiteiten van Defensie? Want ook woningbouw en landbouw hebben de schaarse ruimte nodig. Een terecht punt, erkent Tuinman. De behoeftes van Defensie zijn goed in kaart gebracht en de Nota Ruimte biedt volgens de staatssecretaris de mogelijkheid om alle verschillende behoeftes en belangen naast elkaar te leggen.

Het debat over de begroting begon op 3 december. De Kamer stemt op 5 december over de begroting en de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct