Begroting Binnenlandse Zaken afgerond

28 oktober 2021, begroting - Minister Ollongren en staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken reageren op vragen en opmerkingen van de woordvoerders over hun begroting.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken is de behartiger van het openbaar bestuur in Nederland, zegt Ollongren. De coronapandemie heeft laten zien hoe belangrijk het is dat overheden samenwerken. Dat geldt onder andere ook bij de energietransitie, het sociaal domein en de bestrijding van ondermijnende criminaliteit.

Democratie, Grondwet en rechtsstaat

De democratie heeft constant onderhoud nodig, zegt Ollongren, ook op lokaal niveau. Het programma Democratie in Actie speelt daarop in.

Gaat de regering niet te nonchalant met de interpretatie van de Grondwet om? Bisschop (SGP) is kritisch, onder andere in het licht van het benoemen van drie Kamerleden tot staatssecretaris. Hij wil dat meer wordt onderstreept hoe fundamenteel de Grondwet is.

De Grondwet is van groot belang voor de Nederlandse rechtsstaat, betoogt Ceder (ChristenUnie). Hij pleit daarom voor een "zichtbare representatie" ervan bij alle Nederlandse rechtbanken, gerechtshoven en de gebouwen van de Hoge Raad en Raad van State.

Discriminatie

Van Baarle (DENK) en Simons (BIJ1) waarschuwen dat zelflerende algoritmen kunnen leiden tot discriminatie. We moeten altijd optreden binnen de wet, benadrukt de minister, ook bij het gebruik van algoritmen. Daarom komt er volgens de staatssecretaris een handreiking om discriminatie door algoritmen te voorkomen. Daar zijn Van Baarle en Simons blij mee, maar ze hebben ook twijfels: is het niet te vrijblijvend?

Wat vindt de minister van het beleid van gemeenten als Amsterdam, Utrecht en Den Haag om blanken te weren en gemeentehuizen te "ontwitten"? Bosma (PVV) betoogt dat dit discriminatie is en haaks op de Grondwet staat. Discriminatie mag niet, zegt Ollongren, maar gelijke kansen bevorderen wel.

De groeiende lijst met plekken waar een QR-code vereist is, leidt volgens Van Meijeren (FVD) tot een steeds verder gaande discriminatie van ongevaccineerden. Ollongren is het daar niet mee eens. De regering heeft de taak om de volksgezondheid te beschermen, reageert de minister. In dat licht is een afweging gemaakt en besloten om de QR-code te gebruiken.

Openbaar bestuur en integriteit

Dassen (Volt) zou graag zien dat er snel een lobbyregister komt. Een register zou kunnen bijdragen aan transparantie, zegt Ollongren, maar is wel statisch. Ze zoekt naar een dynamische manier om lobbyactiviteiten te meten en te registeren.

Rajkowski (VVD) en Sneller (D66) dringen aan op het opvolgen van de aanbevelingen van GRECO, het Europese anti-corruptieorgaan. Op veel punten zetten we stappen, antwoordt Ollongren. Maar deels laat ze de uitvoering over aan een nieuw kabinet.

Gemeenten

Moet het geld uit het Gemeentefonds anders worden verdeeld? We moeten komen tot een eerlijke verdeling die meer bij deze tijd past, zegt minister Ollongren, maar het is een taai proces. Van Dijk (CDA) benadrukt dat er wel een besluit moet worden genomen, zodat gemeenten duidelijkheid krijgen.

Als de rijksoverheid meer uitgeeft, krijgen provincies en gemeenten er ook geld bij. Die afspraak is volgens Van der Plas (BBB) in het verleden gemaakt, maar de regering houdt zich daar nu niet aan. Het budget voor provincies en gemeenten stijgt wel, antwoordt Ollongren, maar het extra pakket van de Algemene Politieke Beschouwingen telt daarbij niet mee.

Doordat gemeenten beleidsvrijheid hebben, stelt Den Haan (Fractie Den Haan) vast, kunnen er grote verschillen ontstaan. Daarom zouden er volgens haar regels moeten komen voor essentiële voorzieningen die op basis van de Wmo in elke gemeente aanwezig moeten zijn.

Dat lokale partijen nu geen subsidie krijgen en landelijke wel, zorgt volgens Eerdmans (JA21) voor een ongelijk speelveld. Hij wil dat de wet zo wordt veranderd dat dit gelijk wordt getrokken.

Van Haga (Groep Van Haga) hekelt de eisen die gemeenten aan private bouwers stellen over het realiseren van een percentage sociale huurwoningen. Laat het bouwen daarvan over aan corporaties, zo bepleit hij.

Digitalisering en informatie

De digitale ontwikkelingen gaan zo snel dat het een grote uitdaging is voor de overheid en voor burgers om het bij te houden, zegt Knops. We moeten mensen erin meenemen, voorkomen dat ze verweesd raken en ervoor zorgen dat ze kunnen aanhaken.

Overheidsorganisatie zijn voor veel mensen niet meer bereikbaar, betoogt Leijten (SP). Dat is gebleken in de toeslagenaffaire en is volgens haar nog steeds aan de orde van de dag. Bromet (GroenLinks) weet uit eigen ervaring dat overheidsregels en -procedures soms zo ingewikkeld zijn dat ook mensen met een hogere opleiding ze niet meer begrijpen. Het zou goed zijn als mensen in hun eigen dorp terechtkunnen voor hulp, zegt Arib (PvdA).

Het is niet van vandaag op morgen geregeld, zegt Knops, maar we proberen de overheid wel degelijk weer dichter bij de burger te krijgen, bijvoorbeeld met informatiepunten. Als mensen er niet uitkomen, zegt de staatssecretaris, moeten ze gewoon de telefoon kunnen pakken.

De woordvoerders leverden hun inbreng in eerste termijn op 27 oktober. De Kamer stemt op 2 november over de tijdens het debat ingediende moties en op 7 december over de begroting.

Zie ook: