Plenair verslag
Tweede Kamer, 59e vergadering
Donderdag 23 maart 2017
-
Aanvang13:00 uur
-
Sluiting15:06 uur
-
StatusGecorrigeerd
Opening
Voorzitter: Arib
Aanwezig zijn 150 leden der Kamer, te weten:
Van Aalst, Agema, Amhaouch, Arib, Arissen, Van Ark, Asscher, Azarkan, Azmani, Baudet, Becker, Beckerman, Beertema, Belhaj, Van den Berg-Jansen, Bergkamp, Bisschop, Van den Bosch, Bosma, Bosman, Bouali, Van Brenk, Ten Broeke, Bruins, Bruins Slot, Buitenweg, Van Dam, Dekker, Diertens, Tony van Dijck, Gijs van Dijk, Jasper van Dijk, Dijkgraaf, Dijkhoff, Dijksma, Pia Dijkstra, Remco Dijkstra, Dijsselbloem, Dik-Faber, Diks, Duisenberg, Van Eijs, El Yassini, Ellemeet, Van Engelshoven, Fritsma, Futselaar, Gerbrands, Geurts, De Graaf, Grashoff, Graus, De Groot, Groothuizen, Van Haersma Buma, Harbers, Pieter Heerma, Helder, Van Helvert, Hennis-Plasschaert, Hermans, Hiddema, Hijink, Van den Hul, Jetten, De Jong, Karabulut, Keijzer, Van Kent, Klaver, Knops, Koerhuis, Kooiman, Koolmees, Koopmans, Kops, Kröger, Krol, Kuik, Kuiken, Kuzu, Kwint, Laçin, Van der Lee, Leijten, Lodders, Madlener, Maeijer, Marijnissen, Markuszower, Von Martels, Van Meenen, Middendorp, Van der Molen, Agnes Mulder, Anne Mulder, Edgar Mulder, Nijboer, Nijkerken-de Haan, Van Nispen, Van Ojik, Omtzigt, Van Oosten, Ouwehand, Özdil, Öztürk, Özütok, Paternotte, Pechtold, Peters, Ploumen, Popken, Van Raak, Van Raan, Raemakers, Roemer, Rog, Ronnes, Van Rooijen, De Roon, Rutte, Rutte, Sazias, Schouten, Segers, Sjoerdsma, Snels, Van der Staaij, Tellegen, Thieme, Van Tongeren, Van Toorenburg, Van Veldhoven, Verhoeven, Visser, Voordewind, Voortman, Aukje de Vries, Wassenberg, Van Weerdenburg, Westerveld, Weverling, Van Weyenberg, Wiersma, Wilders, Wörsdörfer, Van 't Wout, Yeşilgöz-Zegerius, Ziengs en Zijlstra,
en de heer Rutte, minister-president, minister van Algemene Zaken.
Mededelingen
Mededelingen
Mededelingen
De tijdelijke voorzitter:
Ik deel aan de Kamer mee dat er geen afmeldingen zijn.
Deze mededeling wordt voor kennisgeving aangenomen.
De tijdelijke voorzitter:
Ik heet iedereen van harte welkom, in het bijzonder de familieleden en vrienden van de leden, die op de publieke tribune zitten.
Vandaag is het een bijzondere en feestelijke dag. Er wordt een nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd. Gisteren is daar echter een donkere schaduw overheen gevallen. We kennen nog niet alle feiten, maar we weten wel dat er in Groot-Brittannië een aanslag is gepleegd, waarbij vijf mensen om het leven zijn gekomen en tientallen gewonden zijn gevallen. Ons hart gaat uit naar onze collega's in Westminster en naar de Britse samenleving. Namens de Kamer heb ik onze condoleances overgebracht en hun veel sterkte en veerkracht toegewenst. Het Britse parlement hervat vandaag zijn werkzaamheden. Dat laat zien dat een parlementaire democratie niet kan worden ontwricht.
Ook wij gaan door. We gaan zo beginnen met de installatie. Dinsdag zullen wij in onze nieuwe samenstelling uitgebreider bij de aanslag stilstaan.
Beëdiging tijdelijke voorzitter
Beëdiging tijdelijke voorzitter
Aan de orde is de beëdiging van de tijdelijke voorzitter.
De tijdelijke voorzitter:
Nu is aan de orde de beëdiging van de op 15 maart 2017 gekozen leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Ik zal als eerste ten overstaan van de vergadering de verklaring en belofte afleggen. Daarna zal ik de leden tot de toelating van wie is besloten, verzoeken de eed dan wel de verklaring en belofte af te leggen. De eed dan wel de verklaring en belofte mogen ook in de Friese taal worden afgelegd.
Ik verzoek thans de Griffier om het formulier van de eed en de verklaringen en beloften voor te lezen. De leden kunnen tijdens het voorlezen blijven zitten.
Het lid Arib legt ten overstaan van de vergadering de bij wet voorgeschreven verklaring en belofte af.
Beëdiging leden
Beëdiging leden
Aan de orde is de beëdiging van de leden.
De tijdelijke voorzitter:
Ik verzoek de Griffier om de namen voor te lezen van de leden tot de toelating van wie is besloten. Ik verzoek het lid van wie de naam wordt afgeroepen, op te staan en de eed dan wel de verklaring en belofte af te leggen en in mijn richting te kijken. Ik verzoek u, dit rustig te doen, zodat de fotografen uw moment mooi kunnen vastleggen. De overige leden kunnen blijven zitten. Ikzelf zal wel gaan staan.
De leden Agema, Amhaouch, Baudet, Becker, Beertema, Van den Berg-Jansen, Bisschop, Van den Bosch, Bosman, Ten Broeke, Bruins, Bruins Slot, Van Dam, Van Dijck, Dijkgraaf, Dik-Faber, Fritsma, Geurts, Graus, Van Haersma Buma, Harbers, Heerma, Helder, Van Helvert, Keijzer, Klaver, Knops, Kops, Kuik, Von Martels, Van Meenen, Middendorp, Van der Molen, A.H. Mulder, Omtzigt, Van Oosten, Peters, Ploumen, Van Raak, Rog, Ronnes, Van Rooijen, De Roon, M. Rutte, Schouten, Segers, Van der Staaij, Tellegen, Van Toorenburg, Visser, Voordewind en Westerveld leggen in handen van de tijdelijke voorzitter de bij wet voorgeschreven eed af,
terwijl de leden Van Aalst, Arib, Arissen, Van Ark, Asscher, Azarkan, Azmani, Beckerman, Belhaj, Bergkamp, Bosma, Bouali, Van Brenk, Buitenweg, Dekker, Diertens, G.J. van Dijk, J.J. van Dijk, Dijkhoff, Dijksma, P.A. Dijkstra, R.J. Dijkstra, Dijsselbloem, Duisenberg, Van Eijs, El Yassini, Van Engelshoven, Futselaar, Gerbrands, De Graaf, Grashoff, De Groot, Groothuizen, Hennis-Plasschaert, Hermans, Hiddema, Hijink, Van den Hul, Jetten, De Jong, De Jonge van Ellemeet, Karabulut, Van Kent, Koerhuis, Kooiman, Koolmees, Koopmans, Kröger, Krol, Kuiken, Kuzu, Kwint, Laçin, Van der Lee, Leijten, Lodders, Madlener, Maeijer, Marijnissen, Markuszower, A. Mulder, E. Mulder, Nijboer, Nijkerken-de Haan, Van Nispen, Van Ojik, Ouwehand, Özdil, Öztürk, Özütok, Paternotte, Pechtold, Popken, Van Raan, Raemakers, Roemer, A.C.L. Rutte, Sazias, Sjoerdsma, Snels, Thieme, Van Tongeren, Van Veldhoven, Verhoeven, Voortman, De Vries, Wassenberg, Van Weerdenburg, Weverling, Van Weyenberg, Wiersma, Wilders, Wörsdörfer, Van 't Wout, Yeşilgöz-Zegerius, Ziengs en Zijlstra in handen van de tijdelijke voorzitter de bij wet voorgeschreven verklaring en belofte afleggen.
De tijdelijke voorzitter:
Ik wens u allen heel veel geluk met uw benoeming. Van harte gefeliciteerd.
(Applaus)
De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.
De tijdelijke voorzitter:
Voordat we naar de regeling van werkzaamheden overgaan, moet ik melden dat mevrouw Diks alleen heeft beloofd. Volgens de wet dient zij te verklaren en te beloven. Ik ga haar dus opnieuw beëdigen.
Het lid Diks legt ten overstaan van de vergadering de bij wet voorgeschreven verklaring en belofte af.
De tijdelijke voorzitter:
Van harte gefeliciteerd.
(Geroffel op de bankjes)
Vaststelling profielschets nieuwe Voorzitter
Vaststelling profielschets nieuwe Voorzitter
Aan de orde is de behandeling van:
- het ontwerp van een profielschets voor de functie van Voorzitter van de Tweede Kamer.
Termijn inbreng
De tijdelijke voorzitter:
De Kamer in oude samenstelling heeft gisteren een ontwerp vastgesteld. Ik stel voor, dit ontwerp ongewijzigd vast te stellen.
Daartoe wordt besloten.
De tijdelijkevoorzitter:
Nu de profielschets is vastgesteld, stel ik de Kamer voor om kandidaten in de gelegenheid te stellen zich tussen maandag 27 maart 10.00 uur en dinsdag 28 maart 10.00 uur schriftelijk kandidaat te stellen bij de Griffier.
Daartoe wordt besloten.
Regeling van werkzaamheden
Regeling van werkzaamheden
Regeling van werkzaamheden
De tijdelijke voorzitter:
Ik deel aan de Kamer mede dat tot fractievoorzitter zijn gekozen:
- de heer Mark Rutte door de fractie van de VVD;
- de heer Wilders door de fractie van de PVV;
- de heer Van Haersma Buma door de fractie van het CDA;
- de heer Pechtold door de fractie van D66;
- de heer Klaver door de fractie van GroenLinks;
- de heer Roemer door de fractie van de SP;
- de heer Asscher door de fractie van de PvdA;
- de heer Segers door de fractie van de ChristenUnie;
- mevrouw Thieme door de fractie van de Partij voor de Dieren;
- de heer Krol door de fractie van 50PLUS;
- de heer Van der Staaij door de fractie van de SGP;
- de heer Kuzu door de fractie van DENK;
- de heer Baudet door de fractie van Forum voor Democratie.
Op verzoek van een aantal leden stel ik voor, de volgende door hen ingediende moties opnieuw aan te houden: 34532-74; 28286-875; 34346-3; 28286-871.
Ik stel voor om de algemene commissies voor Wonen en Rijksdienst en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking te laten voortbestaan totdat de Kamer een beslissing heeft genomen over de in te stellen commissies.
Ik stel voor om het debat over de verkiezingsuitslag te houden op dinsdag 28 maart met spreektijden van vijf minuten per fractie. Ik stel voor om wat betreft de sprekersvolgorde de fractiegrootte te volgen.
Overeenkomstig de voorstellen van de voorzitter wordt besloten.
De tijdelijke voorzitter:
Dan geef ik nu het woord aan de heer Omtzigt namens het CDA.
De heer Omtzigt (CDA):
Voorzitter. Ik zal het idee van de heer Pechtold om een feitenrelaas te vragen, niet volgen. Tijdens de informele Europese top zal de oprichting van de Unie 60 jaar geleden worden herdacht. Daar ontmoeten alle 27 EU-leiders elkaar. Normaal gesproken voeren wij daarover een debat, maar dit keer is er een schriftelijk overleg geweest. Ik zou naar aanleiding daarvan graag twee moties indienen en die vandaag ook in stemming laten komen. De huidige verhouding met Turkije noopt daartoe.
De tijdelijke voorzitter:
Wie hierover?
De heer Omtzigt (CDA):
Zo mogelijk in aanwezigheid van de minister-president.
Mevrouw Karabulut (SP):
Ik kan mij die behoefte heel goed voorstellen. Er is nogal wat aan de hand. Daarom steun voor dit verzoek.
De heer Verhoeven (D66):
Steun namens D66 voor het verzoek van de heer Omtzigt.
Mevrouw Kuiken (PvdA):
Als dit verzoek er ligt, kunnen wij niet anders dan het steunen.
De heer Van Ojik (GroenLinks):
Steun van GroenLinks.
De heer Baudet (Forum voor Democratie):
Het Forum voor Democratie steunt dit verzoek van onze beoogde premierkandidaat.
De heer Omtzigt (CDA):
Nee, nee, die steun hoef ik niet.
De tijdelijke voorzitter:
Hebt u erbij gezegd dat er vandaag gestemd moest worden? Dan heb ik dat even gemist.
De heer Anne Mulder (VVD):
Steun.
Mevrouw Maeijer (PVV):
Steun van de PVV voor dit verzoek.
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Steun namens de fractie 50PLUS.
De heer Bisschop (SGP):
Namens de SGP steun.
De heer Kuzu (DENK):
Als het CDA dat per se wil, vooruit.
De heer Voordewind (ChristenUnie):
Steun namens de ChristenUnie.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Steun.
De tijdelijke voorzitter:
Nu moeten wij tellen hoe de meerderheden zijn. Volgens mij is er een meerderheid, mijnheer Omtzigt. Dank u wel.
Het woord is aan de heer Kuzu.
De heer Kuzu (DENK):
Voorzitter. Ik heb een opmerking over de voorlopige Kamerindeling. Gisteren was in een aantal artikelen in de media te lezen dat wij daar bezwaar tegen aantekenen. Ik vraag de gevestigde politieke partijen om ruimte te maken voor nieuwkomers. Ik wil het Presidium voor aanstaande dinsdag meegeven dat er op zijn minst rekening mee wordt gehouden dat een fractie aan het gangpad zit. Ik neem aan dat dit niet te veel gevraagd is.
De tijdelijke voorzitter:
Volgens mij is uitgebreid overleg gevoerd over de zaalindeling. U bent daarbij nauw betrokken. Als u bezwaar hebt, moet u dat bezwaar bij het Presidium indienen. Het Presidium zal daarover een besluit nemen. Zo ligt dit ook vast in het Reglement van Orde.
De heer Kuzu (DENK):
Dat is precies het punt. Wij zijn er nauw bij betrokken geweest en wij zien dat het ten koste gaat van de nieuwkomers. Dat punt wil ik ook plenair gemaakt hebben.
De tijdelijke voorzitter:
Dank u wel.
Ik geef het woord aan mevrouw Van Tongeren namens GroenLinks.
Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks):
Voorzitter. In Groningen voltrekt zich een ramp in slow motion. Het aantal aardbevingen rond het gebied in Loppersum is weer enorm toegenomen en wij hebben recentelijk vernomen dat daar 1 miljard kuub gas is gewonnen. Ik wil op korte termijn een debat voeren met de minister van Economische Zaken over deze problematiek, de schade die daar wordt veroorzaakt en het leed van de mensen in Groningen.
De heer Bosman (VVD):
De berichten zijn zorgelijk, maar het is wel verstandig dat wij weten wat er precies aan de hand is. Daarom stel ik voor, een brief aan de minister te vragen waarin duidelijk wordt ingegaan op de vraag of er oorzaken of relaties zijn om op die manier een zorgvuldig debat te kunnen voeren. Mijn voorstel is dus om een brief te vragen en na ontvangst van die brief een debat te voeren.
Mevrouw Agnes Mulder (CDA):
Het CDA heeft hierover al vragen gesteld en ik hoop dat die vragen voor het debat worden beantwoord. Het CDA steunt dit verzoek om een debat. De waakvlamstand kan toch niet op deze manier worden ingekleed door de NAM? Dat was niet de afspraak en dat was ook niet het advies van de Raad van State.
De heer Wassenberg (PvdD):
Van harte steun voor een debat en we vinden het ook prima dat er een brief komt.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
De ChristenUnie wil graag een brief van de minister waarin duidelijkheid komt over de zogenaamde waakvlam. Ik steun het debat van harte.
De heer Graus (PVV):
Kamerleden die nu nog niet weten wat er aan de hand is, hebben hun huiswerk niet goed gedaan. Van harte steun.
De heer Dijkgraaf (SGP):
De SGP steunt het verzoek om zowel een brief als een debat, want er is sprake van wel een heel bijzondere uitleg van de waakvlam.
Mevrouw Beckerman (SP):
De SP-fractie steunt de aanvraag voor een debat. Wij denken dat het problematisch is hoe wordt omgegaan met de uitspraak van de Raad van State.
Mevrouw Sazias (50PLUS):
Ook 50PLUS steunt het verzoek voor dit debat.
De heer Öztürk (DENK):
Ook DENK steunt het verzoek.
Mevrouw Van Veldhoven (D66):
Volgens mij sloten we de vorige periode af met een debat over Groningen. Steun van D66 voor dit verzoek en ook steun voor de brief.
De heer Nijboer (PvdA):
Een waakvlam is niet doorpompen. De PvdA-fractie steunt het debat.
De tijdelijke voorzitter:
Mevrouw Van Tongeren, u hebt een meerderheid voor het houden van een debat. Daar gaan we dus in de planning rekening mee houden.
Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks):
Dank u wel, voorzitter.
De tijdelijke voorzitter:
Ik geef het woord aan de heer Geurts namens het CDA.
De heer Geurts (CDA):
Voorzitter. In de media verschijnen diverse berichten over invoer van bedorven voedsel uit Brazilië. Er is een heel aantal lidstaten dat de import van voedsel uit Brazilië heeft geblokkeerd, behalve Europa. We weten dat Nederland een plek is waar veel voedsel binnenkomt vanuit Brazilië. Ik wil graag opheldering van het kabinet over hoe dit nu zit en tevens wil ik een debat hierover.
Mevrouw Lodders (VVD):
Een brief lijkt mij een heel goede zaak om daarna te beoordelen of we een debat zullen kunnen steunen.
Mevrouw Pia Dijkstra (D66):
Steun voor een brief en voor een debat.
De heer Dijkgraaf (SGP):
Het lijkt mij serieus genoeg om beide te doen. Dus steun voor een brief en een debat.
De heer Futselaar (SP):
De SP-fractie deelt de zorg over voedselveiligheid. Wij willen graag een brief van de staatssecretaris maar vragen ons af of het niet logischer is om die te krijgen vóór volgende week wanneer de commissievergadering over de Landbouw- en Visserijraad plaatsvindt en dan te kijken hoe we verdergaan.
Mevrouw Ouwehand (PvdD):
Op zich steun voor het verzoek. Bespreking in het kader van de Landbouw- en Visserijraad is niet handig, want daar zit de minister van VWS niet bij. Ik steun het verzoek van het CDA om met die minister het debat te voeren. Steun voor de brief. Het kan wat mij betreft ook in een algemeen overleg, als dat sneller is.
Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Steun voor het verzoek.
Mevrouw Kuiken (PvdA):
Ik zou graag op heel korte termijn een brief ontvangen. Dan kunnen we daarna met elkaar bepalen óf en in welke zaal dat debat kan plaatsvinden.
De heer Grashoff (GroenLinks):
Steun voor brief en debat.
De heer Azarkan (DENK):
Namens DENK steun voor de brief en daarna kunnen we kijken of een debat noodzakelijk is.
De tijdelijke voorzitter:
Mijnheer Geurts, u hebt geen meerderheid.
De heer Geurts (CDA):
Wel voor een dertigledendebat, maar laat ik dat niet aanvragen. Laten we als de brief er is, kijken waar we die gaan behandelen. Ik denk in een algemeen overleg.
De tijdelijke voorzitter:
Dan stel ik voor, het stenogram van dit deel van de vergadering door te geleiden naar het kabinet.
Ik geef het woord aan mevrouw Voortman van GroenLinks.
Mevrouw Voortman (GroenLinks):
Voorzitter. Ondanks alle inspanningen blijft het aantal kinderen dat in armoede opgroeit hoog. Dat bleek uit een rapport dat gisteren is verschenen, een rapport dat geschreven is door de Sociaal-Economische Raad. GroenLinks zou graag een kabinetsreactie hierop krijgen en een debat hierover willen voeren met de staatssecretaris van Sociale Zaken.
De heer Jasper van Dijk (SP):
Steun van de SP.
De heer Van Weyenberg (D66):
Steun van D66.
De heer Gijs van Dijk (PvdA):
Steun voor een debat. Het is een zorgelijke ontwikkeling.
Mevrouw Van Brenk (50PLUS):
Steun van 50PLUS.
De heer Kuzu (DENK):
Van harte steun van DENK.
Mevrouw Schouten (ChristenUnie):
Steun. Ik zou ook wel graag een reactie van het kabinet erop krijgen, zodat we nader kunnen ingaan op wat het met dit rapport en de aanbevelingen doet.
Mevrouw Nijkerken-de Haan (VVD):
Wat de VVD betreft eerst een brief en daarna kijken.
De heer Dijkgraaf (SGP):
Steun, ook voor een brief. Ik zou daarbij wel graag bijzondere aandacht willen zien voor de positie van eenverdieners, omdat zij extra problemen hebben wat betreft armoede.
Mevrouw Arissen (PvdD):
Steun namens de Partij voor de Dieren.
De heer Pieter Heerma (CDA):
Steun voor een brief. Naar aanleiding van die brief kunnen we kijken waar dit het beste besproken kan worden.
De tijdelijke voorzitter:
Mevrouw Voortman, u hebt net geen meerderheid.
Mevrouw Voortman (GroenLinks):
Dat is jammer, voorzitter. Dan wachten wij de kabinetsreactie af. Het kan zijn dat ik me dan weer hier meld.
De tijdelijke voorzitter:
Ik stel voor, het stenogram van dit deel van de vergadering door te geleiden naar het kabinet.
Tot slot is het woord aan de heer Van Rooijen namens 50PLUS.
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Mevrouw de voorzitter. In Pensioen Pro en Het Financieele Dagblad van vandaag lezen wij dat de eurozone de fiscale houdbaarheid van pensioenstelsels gaat onderzoeken en dat hiervoor een benchmark wordt ingevoerd. De collega's van VVD en Partij van de Arbeid hebben zeer onlangs in een schriftelijk overleg over Ecofin enkele vragen gesteld over deze benchmark en de daarvoor op te stellen common principles. In zijn reactie geeft de minister van Financiën zeer summier aan dat pensioen een nationale aangelegenheid blijft en dat de benchmark nuttig kan zijn …
De tijdelijke voorzitter:
Mijnheer Van Rooijen.
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Ik kom aan het verzoek.
De tijdelijke voorzitter:
Dank u wel.
De heer Van Rooijen (50PLUS):
De algemene en summiere formulering van de minister, die ik niet heb uitgesproken, stelt ons in ieder geval onvoldoende gerust. Wij vragen om een uitvoerige brief van de minister van Financiën en de staatssecretaris van Sociale Zaken met een grondige toelichting en onderbouwing, gevolgd door een debat.
De tijdelijke voorzitter:
U vraagt om een brief en een debat.
De heer Nijboer (PvdA):
De heer Van Rooijen wijst terecht op het schriftelijk overleg, waaraan 50PLUS niet deelnam. Volgende week is er een AO Eurogroep, waar dit prima kan worden besproken. Ik geef geen steun aan het debat.
De heer Baudet (Forum voor Democratie):
Het lijkt ons een uitstekend onderwerp. Het is iets waarover we ons grote zorgen maken, dus het is een prachtig idee.
De heer Harbers (VVD):
Ik verleen geen steun, want volgende week donderdag, 30 maart, is er al een AO Ecofin waar dit prima bij past.
De heer Van Weyenberg (D66):
Het is prima om hierover te praten. Dat kan in een debat, maar als we de suggestie volgen om het bij het AO te doen, kan het nog veel sneller.
De heer Azarkan (DENK):
Ook vanuit DENK is er steun voor het goede voorstel van 50PLUS.
De heer Dijkgraaf (SGP):
Steun, ook voor de brief. Als het volgende week sneller kan, zou het nog mooier zijn. Als het daar niet kan, steun ik het verzoek.
De heer Tony van Dijck (PVV):
Steun voor de brief en steun voor het debat. In Brussel hebben ze het al langer voorzien op onze pensioenen.
Mevrouw Leijten (SP):
De SP steunt zowel het verzoek om een brief als het verzoek om een debat.
De heer Van Raan (PvdD):
Steun van de Partij voor de Dieren voor brief en debat.
Mevrouw Schouten (ChristenUnie):
Een brief lijkt mij prima, maar het lijkt mij het snelste als we het volgende week bij het AO Ecofin betrekken. Dat zou mijn voorkeur hebben.
De heer Omtzigt (CDA):
Steun voor de brief en steun voor het debat, tenzij de heer Van Rooijen vindt dat het snel moet. Dan moet hij het bij het AO Ecofin doen.
De heer Özdil (GroenLinks):
Steun van GroenLinks voor de brief en het debat.
De tijdelijke voorzitter:
Mijnheer Van Rooijen, u hebt een meerderheid voor het houden van het debat.
Ik stel voor, het stenogram van dit deel van de vergadering door te geleiden naar het kabinet.
Daarmee zijn we aan het einde gekomen van de regeling van werkzaamheden. Na een korte schorsing gaan we verder met het VSO. Nog even voor de mensen die nog niet weten hoe het hier precies werkt: we gaan over een kwartier een kort debat houden. Dan worden er ook moties ingediend, zo heb ik begrepen. Daarna gaan we stemmen. Dan weet u dat alvast.
De vergadering wordt van 14.07 uur tot 14.32 uur geschorst.
Geannoteerde agenda Europese Raad 24 en 25 maart
Geannoteerde agenda Europese Raad 24 en 25 maart
Aan de orde is het VSO over de geannoteerde agenda van de informele bijeenkomst van de Europese Raad op 24 en 25 maart 2017 (21501-02, nr. 1194).
Termijn inbreng
De tijdelijke voorzitter:
Ik heet de minister-president van harte welkom en geef het woord aan de eerste spreker: de heer Omtzigt namens het CDA.
De heer Omtzigt (CDA):
Voorzitter. Op de Europese top wordt gesproken over 60 jaar Unie, over de bedreigingen, de uitdagingen en de toekomst van de Unie. Dat is heel goed. Een van de belangrijke uitdagingen is de verhouding met Turkije. De huidige president van dat land heeft Europese regeringsleiders, onder wie de Nederlandse regeringsleider, uitgemaakt voor nazi's. Ook andere ministers hebben dat gedaan. Er zijn tal van andere kwalificaties gegeven die ik in twee minuten niet eens zou kunnen herhalen.
Graag zou ik van de premier horen wat hij daarvan vindt en hoe dat voorkomen kan worden. Aangezien er zeer actief gepoogd wordt om hier campagne te voeren en aangezien ook Nederlandse onderdanen zeer actief worden opgeroepen om te protesteren en om andere dingen te doen, denk ik dat het nodig is dat de landen van de Europese Unie een gezamenlijke lijn trekken. Het staat niet formeel op de agenda, maar als de EU-leiders hier niet over spreken, dan missen ze echt een heel belangrijk onderwerp tijdens hun formele en informele bijeenkomst.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat Turkije, ondanks herhaalde verzoeken, de rapporten van het CPT (het antimartelcomité van de Raad van Europa) over bezoeken aan Turkse gevangenissen in de zomer van 2016 niet openbaar maakt;
constaterende dat de Europese Unie nog immer pretoetredingssteun betaalt aan Turkije voor het gevangeniswezen aldaar, namelijk bijna 2 miljoen euro per maand;
verzoekt de regering, ervoor zorg te dragen dat de EU collectief om deze rapporten verzoekt en dat ze binnen vier weken openbaar worden;
verzoekt de regering tevens, te bewerkstelligen dat de pretoetredingssteun, met name die voor gevangenissen, onmiddellijk wordt stopgezet,
en gaat over tot de orde van de dag.
De tijdelijke voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door de leden Omtzigt, Verhoeven, Voordewind, Karabulut en Bisschop.
Zij krijgt nr. 1729 (21501-02).
De heer Omtzigt (CDA):
Ik heb een tweede motie.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat de Turkse regering openlijk campagne voert in meerdere Europese landen en dat Turkije via zijn ministerie van godsdienstzaken Turkse ambtenaren aanstelt in Nederlandse moskeeën die op vrijdag door de Turkse overheid opgestelde en goedgekeurde preken voorlezen;
constaterende dat het EVRM in artikel 16 en 17 mogelijkheden biedt om beperkingen op te leggen aan de politieke activiteiten van vreemdelingen;
verzoekt de regering, in overleg te treden met de andere EU-lidstaten en binnen drie weken met een voorstel te komen voor een gemeenschappelijke lijn over de ruimte die niet-lidstaat Turkije heeft voor het ontplooien van politieke activiteiten in de Europese Unie, en de Kamer hierover te informeren,
en gaat over tot de orde van de dag.
De tijdelijke voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door de leden Omtzigt, Voordewind, Karabulut en Bisschop. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt nr. 1730 (21501-02).
Mevrouw Karabulut (SP):
Voorzitter. Terwijl de Turkse regering de spanningen in het eigen land probeert te exporteren naar Europa, is het met de dag dramatischer met de situatie en de rechtsstaat in het eigen land. Zo is een groot deel van de oppositie monddood gemaakt. Vandaar de volgende motie.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat gekozen parlementariërs in Turkije ten onrechte worden opgepakt en vervolgd en dat het de oppositie hierdoor onmogelijk wordt gemaakt haar democratische taken uit te voeren;
veroordeelt deze werkwijze van de Turkse regering en roept de regering op zich in EU-verband in te spannen voor vrijlating van gekozen parlementariërs,
en gaat over tot de orde van de dag.
De tijdelijke voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door de leden Karabulut, Voordewind en Bisschop. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt nr. 1731 (21501-02).
Mevrouw Karabulut (SP):
Voorzitter. Ons land, Nederland, exporteert net als Duitsland voor miljoenen aan wapens en militair materieel naar Turkije, terwijl dat materieel op dit moment ook wordt ingezet tegen de eigen bevolking. Duitsland is hier al mee bezig, in die zin dat men het aan banden probeert te leggen. Dat zouden wij ook moeten doen en daarom de volgende motie.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat Duitsland de export van militair materieel naar Turkije aan banden heeft gelegd;
verzoekt de regering, de export van militair materieel naar Turkije op te schorten,
en gaat over tot de orde van de dag.
De tijdelijke voorzitter:
Deze motie is voorgesteld door het lid Karabulut. Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt nr. 1732 (21501-02).
De heer De Roon (PVV):
Voorzitter. De PVV stelt zich al ruim tien jaar op het standpunt dat Turkije niet bij Europa hoort. En wat hebben we weer gelijk gekregen de afgelopen maanden! Turkije hoort natuurlijk niet bij Europa, mentaal niet, cultureel niet, politiek niet, op geen enkele manier. De toetreding van Turkije tot Europa is dus ook een zaak die we helemaal niet moeten nastreven.
De PVV is van mening dat de onderhandelingen over toetreding nu echt gestopt kunnen en moeten worden. We moeten echt ophouden met het langer voortsleuren van een dood paard, om het zo maar te zeggen. We moeten duidelijk worden ten opzichte van Turkije. We moeten duidelijk maken dat we niet met hen in zee zullen gaan om hen toe te laten tot de Europese Unie. Ze horen er gewoon niet bij en dat moeten ze vanaf nu gewoon weten ook. We moeten dus niet weer gaan zitten pappen en nathouden en melk en water met elkaar vermengen. Het moet gewoon afgelopen zijn en dat moet duidelijk worden gemaakt.
Het wangedrag van Turkije, ook de afgelopen weken, ten opzichte van ons land heeft natuurlijk bijgedragen aan dat ontzettend slechte beeld dat je van Turkije kunt en moet hebben: ministers die binnenkomen in ons land, gewoon binnendringen in ons land terwijl ze weten dat ze niet gewenst zijn. Ze doen dat gewoon toch. Verder bedreigt de Turkse potentaat Erdogan ons nu zelfs met religieuze oorlogen als we ons niet aanpassen aan zijn cultuur. Dat moeten we allemaal niet willen. Daar moeten we mee stoppen. Ik heb dan ook maar één boodschap voor de minister-president: zeg tegen Turkije dat ze niet welkom zijn, draag dat uit in de Europese Unie en zet de diplomatieke betrekkingen met Turkije ook maar gewoon op een heel laag pitje.
De heer Voordewind (ChristenUnie):
Voorzitter. De waarschuwingen c.q. bedreigingen van president Erdogan richting Europa en richting Nederland lijken niet op te houden. Nederland zou een fascistisch, nazistisch land zijn. Nederland zou verantwoordelijk zijn voor de dood van 8.000 Srebrenica-mannen. Er lijkt geen einde aan die beschuldigingen te komen. Dat vraagt om een krachtig signaal van Europa, maar ook van Nederland. Daarom moet de EU de duidelijke boodschap afgeven dat het niet over zich heen laat lopen en Nederland moet stoppen met die toetredingsgelden over te maken aan Turkije. Vandaar dat mijn fractie de motie van de heer Omtzigt mede heeft ondertekend.
De tijdelijke voorzitter:
De minister heeft nog niet alle moties voor zich, want niet alle moties zijn gekopieerd. Daarop moeten we even wachten. Omdat de minister even wil schorsen om zijn beantwoording voor te bereiden, schors ik het debat twee minuten.
De vergadering wordt van 14.40 uur tot 14.43 uur geschorst.
Termijn antwoord
Minister Rutte:
Voorzitter. We hebben natuurlijk bizarre taferelen gezien een paar weken geleden. Eerst werden wij 's morgens geconfronteerd met een minister van Buitenlandse Zaken van Turkije, die de noodzaak zag om te dreigen met sancties, terwijl er nog gesprekken gaande waren over de vorm waarin hij hier in Nederland een groep Nederlanders zou kunnen toespreken, die ook gaan stemmen in het Turkse referendum. Terwijl die gesprekken nog gaande waren, kwam hij met het dreigement van sancties. Toen heeft de Nederlandse regering besloten — onder druk van sancties en chantage kunnen wij niet verder onderhandelen — om de landingsrechten in te trekken van het toestel van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken. Dat is een stap zonder precedent, maar wel noodzakelijk, gegeven de hele context.
Later die dag bleek de Turkse minister van Familiezaken — we hebben het allemaal gezien — op weg te zijn naar Rotterdam. Wij lieten haar weten dat we dat om reden van de openbare orde niet wilden, maar dat wij ook om reden van wat er die ochtend gebeurd was, die dreigementen met sancties, geen optreden van haar wensten in enigerlei verband hier in Nederland. Dat heeft geleid tot de hele scene in Rotterdam en de grote verstoringen van de openbare orde die daaruit voortkwamen. Uiteindelijk hebben wij haar teruggeleid naar Duitsland. Dat was allemaal zaterdag en zaterdagnacht, op 11 maart, zeg ik uit mijn hoofd.
Vervolgens hebben wij te maken gekregen met de meest verschrikkelijke verwensingen, uitgesproken door de Turkse president in de richting van Nederland, Duitsland, Europa. Wij nemen daar steeds in de meest krachtige termen afstand van. Wij laten niet met ons sollen. Vandaar ook steeds die stevige reacties op die uitlatingen. Tegelijkertijd heeft de Nederlandse regering besloten, nu zelf niet de escalatie te zoeken. Wij hebben stappen zonder precedent genomen, zowel 's morgens als 's nachts, tegen regerende Turkse ministers die in Nederland wilden optreden. Gegeven de context van die nacht moesten wij die stappen nemen. Wij vinden het verstandig om niet van onze kant te escaleren, maar om wel iedere keer duidelijk te maken wat wij ervan vinden wanneer de Turkse regering over de schreef gaat met uitspraken die in een aantal gevallen ook werkelijk in strijd zijn met wat er tussen beschaafde volkeren betamelijk is. Zeker de uitspraken over het fascisme, het nazisme en Srebrenica waren way out of line en onacceptabel.
Tegen die achtergrond kom ik bij de moties, om te beginnen de motie op stuk nr. 1729 van de heer Omtzigt, ook getekend door een paar anderen. Strikt genomen is die motie overbodig en zou ik haar moeten ontraden, maar laten we proberen hier vandaag vooral de eenheid te zoeken op de belangrijke onderwerpen. Die motie is feitelijk overbodig, omdat de Raad Algemene Zaken op 13 december al heeft uitgesproken dat wij dat rapport openbaar willen hebben. Het is alleen zo dat Turkije daarover beslist. Tot op heden is het niet gebeurd, maar zowel wij alsook de Europese Unie blijven aandringen op openbaarmaking van dat rapport.
De motie verzoekt ook om opschorting van de pretoetredingssteun. Daar is Nederland al sinds de couppoging voorstander van, maar daar is geen draagvlak voor in Europa en geen draagvlak voor in de Raad. Wij blijven ons daarvoor inspannen. Ik denk dat wij het zo moeten doen, in de spirit van deze eerste ontmoeting tussen mij en het nieuwe parlement en gezien het belang van het onderwerp Turkije, dat wij vaststellen dat dit ondersteuning is van regeringsbeleid en dat het aannemen van deze motie ons nog meer sterkt in het ons blijven inzetten voor het in de motie gevraagde.
Ik kom op de tweede motie over het verbieden van Turkse campagneactiviteiten, de motie op stuk nr. 1730. Op dit moment is de kans nul dat die gezamenlijke Europese lijn er gaat komen. Dat geldt niet alleen voor Europa, maar ook voor de like-minded nations, zie onder andere de Frans-Duitse verklaring van 16 maart. Toch zou ook hier mijn suggestie zijn om die motie aan te nemen. Dan zal ik minister van Buitenlandse Zaken vragen om te bezien of dat draagvlak er de komende weken onverwacht toch zou kunnen ontstaan. Dat hoop ik, maar ik denk het niet. We gaan ons best daarvoor doen. Dat doen we overigens ook al. Er zijn heel veel contacten in Europa op dit punt. Ik verwacht eerlijk gezegd niet dat er gezamenlijkheid zal komen ten aanzien van een dergelijk verbod, maar we kunnen ons daar wel voor inspannen. Ik zal die motie dan ook doorgeleiden naar de minister van Buitenlandse Zaken en hem vragen zich daarvoor sterk te maken.
De motie van mevrouw Karabulut en anderen op stuk nr. 1731 veroordeelt deze werkwijze van de Turkse regering. Dat is een uitspraak van de Kamer. Die kan ik niet voor míjn rekening nemen, maar ik kan het daar op zichzelf verder ook bij laten omdat dit een uitspraak van de Kamer is en niet van de regering. Ik zeg dat heel formeel omdat wij uiteraard niet in de Turkse rechtsgang kunnen treden.
Met die oproep die aan het kabinet wordt gedaan, ben ik het eens. Dit is ook staand beleid van het kabinet. Ook deze motie is derhalve strikt genomen overbodig, maar ook hierover zou ik in het belang van de eensgezindheid willen zeggen: laten we met elkaar achter deze motie gaan staan, dan voelt het kabinet zich nog meer genoodzaakt om zich hiervoor in te zetten dan al het geval was.
De motie op stuk nr. 1732 daarentegen moet ik echt ontraden omdat de Duitse regering geen algemeen verbod op export heeft. De Duitse regering checkt bij de export van militair materieel steeds of het kan worden ingezet op een manier die in strijd is met de mensenrechten. Dat geldt ook voor de Nederlandse export van militair materieel naar Turkije. De regering kan zich dus niet vinden in het algemene verzoek om de export op te schorten. Wat er staat over Duitsland klopt niet. Ik wil deze motie dus ontraden, maar zeg er wel bij dat zowel voor de Nederlandse als voor de Duitse regering geldt dat wij bij de export van militair materieel steeds kijken of het materieel kan worden gebruikt in strijd met de mensenrechten.
Mevrouw Karabulut (SP):
Op dit moment is de situatie in Turkije met betrekking tot de mensenrechten dramatisch. Ik kan mij op dit moment dus op geen enkele wijze voorstellen dat wij wel wapens zouden leveren aan Turkije, die vervolgens bijvoorbeeld tegen de eigen bevolking worden ingezet. Kan de minister-president daarop reageren?
Minister Rutte:
Ik verwijs naar wat ik zojuist zei: wij kijken daar al naar. Turkije is ook een NAVO-bondgenoot. Ik zou dus tegen een algemeen wapenexportverbod zijn. Wel ben ik het met mevrouw Karabulut eens dat wij moeten blijven checken, zoals ook de Duitsers doen, of de wapens niet gebruikt kunnen worden op een manier die in strijd is met de handhaving van de mensenrechten.
Mevrouw Karabulut (SP):
Kan de minister-president dan garanderen dat er geen wapens worden geleverd aan Turkije die ingezet worden tegen de eigen bevolking, waardoor dus burgerdoden vallen?
Minister Rutte:
Ik kan alleen garanderen dat de Nederlandse regering daar bij het verlenen van wapenexportvergunning altijd op toeziet, maar algemene garanties zijn natuurlijk nooit te geven.
De heer Kuzu (DENK):
Wij vinden het verstandig dat de minister-president nu aangeeft dat een de-escalerende rol van belang is. Wel zouden wij van hem willen weten of er op de bewuste zaterdagavond diplomaten zijn vastgehouden en voor korte tijd gevangen zijn gezet. Klopt dat of niet? Zo ja, wie heeft daartoe dan de opdracht gegeven?
Minister Rutte:
In de chaos van die nacht hebben Turkse diplomaten mogelijk enige uren vastgezeten. Dat zoeken we helemaal uit. In mijn contacten die nacht heb ik tegen de Turkse premier gezegd dat wij het betreuren als dat zo zou zijn, maar dat wij dit eerst helemaal willen uitzoeken. Het betreuren betreft dan het vastzetten van twee Turkse diplomaten. Het was een chaos. We willen ook precies weten of die Turkse diplomaten er zelf alles aan hebben gedaan om te voorkomen dat wij niet zouden weten dat het Turkse diplomaten zijn. Dat zoeken we dus allemaal uit. Als dat zo zou zijn, betreuren wij het dat zij vastzaten, heb ik tegen de Turkse premier gezegd.
De heer Kuzu (DENK):
De minister-president geeft aan dat hij daar grondig onderzoek naar gaat doen. Ik zou van hem dan ook de toezegging willen dat hij die informatie met de Kamer gaat delen en ik zou graag horen op welke termijn.
Minister Rutte:
Eerlijk gezegd zoomt de heer Kuzu nu wel op een heel klein element van die nacht in. Ik ben ook wel heel benieuwd om even uit zijn mond te horen hoe hij überhaupt reflecteert op wat er die dagen is gebeurd en ook op de opmerkingen van Erdogan in de weken daarna over Nederland, over Srebrenica, over het fascisme, over het nazisme …
(Geroffel op de bankjes)
Minister Rutte:
Het valt mij eerlijk gezegd op dat ik hem daar niet over hoor.
De heer Kuzu (DENK):
Dat ligt dan aan het feit dat de minister-president selectief luistert, want ik heb wel degelijk gezegd dat Nederland geen fascistisch land is en dat Nederlanders geen fascisten zijn, maar …
Minister Rutte:
Maar u vindt het wel goed dat hij dat zegt?
De heer Kuzu (DENK):
Mag ik even, voorzitter? Hij stelt mij een vraag. Ik wil ook op uw plek gaan zitten, maar u bent tenslotte gekozen.
Wat ik wel aangeef is dat xenofobie en nationalisme een oprukkend probleem zijn. Ik denk dat het van wezenlijk belang is dat dit kleine onderdeel de escalatie tussen beide landen verder onder druk heeft gezet. Ik zou graag van de minister willen weten of hij de vraag die ik net heb gesteld, wil beantwoorden.
Minister Rutte:
Die heb ik zojuist beantwoord. Maar het blijft mij verbazen dat de president van de Turkse staat zich uit over Nederland, over Duitsland en zelfs rechtstreeks over de Duitse kanselier, dat zij ook persoonlijk kan worden beschuldigd van fascistische tendensen, terwijl ik de heer Kuzu alleen hoor over het opsluiten van twee Turkse diplomaten.
De tijdelijke voorzitter:
Dank u wel. Daarmee zijn wij aan het einde van dit VSO gekomen.
De beraadslaging wordt gesloten.
De tijdelijke voorzitter:
Wij gaan om 15.00 uur over de ingediende moties stemmen.
De vergadering wordt van 14.52 uur tot 15.00 uur geschorst.
Stemmingen
Stemmingen
Stemmingen moties Geannoteerde agenda Europese Raad 24 en 25 maart
Aan de orde zijn de stemmingen over moties, ingediend bij het VSO over de geannoteerde agenda van de informele bijeenkomst van de Europese Raad op 24 en 25 maart 2017 (21501-02, nr. 1194),
te weten:
- de motie-Omtzigt c.s. over een collectief verzoek om openbaarmaking van de rapporten van het CPT over bezoeken aan Turkse gevangenissen (21501-02, nr. 1729);
- de motie-Omtzigt c.s. over een gemeenschappelijke lijn over de ruimte die niet-lidstaat Turkije heeft voor het ontplooien van politieke activiteiten in de EU (21501-02, nr. 1730);
- de motie-Karabulut c.s. over zich in EU-verband inspannen voor vrijlating van gekozen parlementariërs in Turkije (21501-02, nr. 1731);
- de motie-Karabulut over opschorten van de export van militair materieel aan Turkije (21501-02, nr. 1732).
(Zie vergadering van heden.)
In stemming komt de motie-Omtzigt c.s. (21501-02, nr. 1729).
De tijdelijke voorzitter:
Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de VVD, de PVV, het CDA, D66, GroenLinks, de SP, de PvdA, de ChristenUnie, de PvdD, 50PLUS, de SGP en Forum voor Democratie voor deze motie hebben gestemd en de aanwezige leden van de fractie van DENK ertegen, zodat zij is aangenomen.
In stemming komt de motie-Omtzigt c.s. (21501-02, nr. 1730).
De tijdelijke voorzitter:
Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de VVD, het CDA, D66, GroenLinks, de SP, de PvdA, de ChristenUnie, de PvdD, 50PLUS, de SGP en Forum voor Democratie voor deze motie hebben gestemd en de aanwezige leden van de overige fracties ertegen, zodat zij is aangenomen.
In stemming komt de motie-Karabulut c.s. (21501-02, nr. 1731).
De tijdelijke voorzitter:
Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de VVD, de PVV, het CDA, D66, GroenLinks, de SP, de PvdA, de ChristenUnie, de PvdD, 50PLUS en de SGP voor deze motie hebben gestemd en de aanwezige leden van de overige fracties ertegen, zodat zij is aangenomen.
In stemming komt de motie-Karabulut (21501-02, nr. 1732).
De tijdelijke voorzitter:
Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, GroenLinks, de SP, de PvdD, 50PLUS en Forum voor Democratie voor deze motie hebben gestemd en de aanwezige leden van de overige fracties ertegen, zodat zij is verworpen.
Wij zijn hiermee aan het eind gekomen van de stemmingen. Ik sluit de vergadering.
Sluiting
Sluiting 15.06 uur.