Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bontenbal over het mogelijk maken van meer aansluitingen op het laagspanningsnet door een flexibele backstop

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 25 maart 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1544.

Vraag 1

Bent u bekend met het paper van het TU Delft PowerWeb Institute over het introduceren
van een flexibele backstop waarmee meer aansluitingen op het laagspanningsnet mogelijk
kunnen worden gemaakt (Kamerstuk 2024D43816)?

Antwoord 1

Bent u bekend met het paper van het TU Delft PowerWeb Institute over het introduceren
van een flexibele backstop waarmee meer aansluitingen op het laagspanningsnet mogelijk
kunnen worden gemaakt (Kamerstuk 2024D43816)

Vraag 2

Klopt het dat een flexibele backstop, een klein apparaatje dat bij extreme stress
op het netwerk snel en automatisch de hoeveelheid elektriciteit vermindert die bijvoorbeeld
een laadpaal of warmtepomp van het net onttrekt, het mogelijk maakt om de huidige
capaciteit van het elektriciteitsnet efficiënter te gebruiken zonder dat daarmee de
veiligheid en betrouwbaarheid van het net in gevaar worden gebracht? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 2

De kern van een «flexibele backstop» is dat een slim net-intensief apparaat in staat
is om bij overbelasting van het net een noodsignaal te ontvangen en daarop te reageren
op zo’n manier dat de overbelasting wordt voorkomen. Het klopt dat dit met een «klein
apparaatje» kan, het is echter ook mogelijk dat het wordt geïntegreerd in net-intensieve
apparaten als laadpalen, warmtepompen, thuisbatterijen en omvormers van zonnepanelen.
Ook kunnen energiemanagementsystemen (HEMS) hierbij een rol spelen. Dit is ook voorzien
bij maatregelen in het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN). Over de voortgang
van deze maatregelen is de Kamer op 24 maart jl. geïnformeerd.1

Bij overbelasting van het net is de kans reëel dat de stroom uitvalt in het gebied.
Een «flexibele backstop» is een veiligheidsmechanisme waarmee vlak voordat zo’n overbelasting
zich voordoet, of in real time,de productie of het verbruik van slimme net-intensieve apparaten automatisch beperkt
wordt. Productie of verbruik wordt dan alleen beperkt voor laadpalen, warmtepompen,
thuisbatterijen en zonnepanelen en alleen voor zover als nodig is om de overbelasting
van het net te voorkomen. Daardoor blijft het licht aan en worden huishoudens met
bijvoorbeeld medische apparatuur, die afhankelijk zijn van elektriciteit, beschermd.
De huishoudens met laadpaal, warmtepomp, zonnepanelen of thuisbatterij kunnen hier
wel hinder van ondervinden. Netbeheerders werken bij uitwerking van een dergelijke
maatregel aan oplossingen om deze hinder zoveel mogelijk te beperken.

In een onderzoek van TNO naar de rol van slimme apparaten bij netcongestie in het
laagspanningsnet heeft TNO een aanbeveling gedaan om zo’n «flexibele backstop» te
implementeren om daarmee de kans op en impact van een stroomstoring te beperken.2 In dat onderzoek noemde TNO dit een «technisch vangnet». In de Kamerbrief stand van
zaken netcongestie heeft het kabinet ook de term «technisch vangnet» aangehouden.3 In de voortgangsrapportage van het LAN4 heeft het kabinet dit veiligheidsmechanisme «netbescherming» genoemd. Al deze termen
beschrijven hetzelfde mechanisme en komen op hetzelfde neer. Het kabinet houdt in
het vervolg van de beantwoording de term «netbescherming» aan.

Vraag 3

Deelt u de constatering dat met de introductie van een flexibele backstop er meer
nieuwe aansluitingen mogelijk worden gemaakt, er meer fijnmazige controle van de beschikbare
capaciteit mogelijk wordt en dat de maatregel sneller kan worden uitgevoerd met minder
verstoring dan bij uitbreiding van het elektriciteitsnet? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

De netbescherming geeft meer zekerheid dat het licht aanblijft in situaties waarin
andere maatregelen onvoldoende hebben opgeleverd om overbelasting te voorkomen. De
netbescherming maakt de impact van overbelasting van het net dus veel kleiner. In
plaats van stroomuitval in de wijk wordt dan bijvoorbeeld slechts de laadsnelheid
van laadpalen tijdelijk beperkt. Dit zorgt voor een fijnmazigere beheersing van de
beschikbare netcapaciteit.

Omdat de gevolgen van overbelasting veel kleiner zijn, is het aannemelijk dat er meer
risico genomen kan worden en daardoor ook meer aansluitingen mogelijk gemaakt kunnen
worden.5 De netbescherming is echter geen wondermiddel. Als te veel aansluitingen worden toegestaan,
zal de netbescherming vaker ingrijpen, wat meer hinder voor gebruikers van net-intensieve
apparaten kan veroorzaken. De netbescherming is dus vooral een uiterst redmiddel om
de betrouwbaarheid van het net te waarborgen. Het kabinet ziet de netbescherming daarom
vooral als mogelijk waardevolle aanvulling op netverzwaring en slim netgebruik.

Vraag 4

Klopt het tevens dat de impact van het introduceren van een flexibele backstop voor
huishoudens beperkt is, omdat de maatregel met name gericht is op elektrische apparaten,
zoals laadpalen en warmtepompen, die veel stroom gebruiken, maar waarbij de hinder
voor gebruikers minimaal is als de stroomtoevoer tijdelijk verlaagd wordt? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 4

Zie de beantwoording van vragen 2 en 3. De impact is inderdaad beperkt tot slimme
net-intensieve apparaten zoals laadpalen, warmtepompen, thuisbatterijen en omvormers
van zonnepanelen. Hierdoor blijft het overige elektriciteitsgebruik ongemoeid. Voor
huishoudens met zulke slimme net-intensieve apparaten zal de hinder waarschijnlijk
minimaal zijn als de netbescherming soms kort productie of verbruik beperkt. In uitzonderlijke
gevallen kan de hinder groter zijn als productie of verbruik vaker en langer beperkt
wordt om stroomuitval te voorkomen. Een netbeheerder zal het betreffende net dan met
prioriteit moeten verzwaren. De hinder door de netbescherming is in alle gevallen
kleiner dan bij een stroomstoring die door de netbescherming juist voorkomen wordt.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de flexibele backstop gezien het bovenstaande een «no-regret»-optie
is die kan worden geïntegreerd in langetermijnplannen voor netwerkuitbreiding en -management?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Het kabinet ziet kansen voor netbescherming bij het tegengaan van netcongestie. Zoals
toegelicht in het antwoord op vraag 3 is de toegevoegde waarde van de netbescherming
dat de betrouwbaarheid van het net gewaarborgd wordt, ook als het net vaker tot zijn
grenzen belast wordt. Het kabinet verkent daarom samen met de netbeheerders de mogelijkheden
en kansen en betrekt daarbij, naast de technische uitwerking, de kosten van implementatie
en vraagstukken op het gebied van privacy en cybersecurity.

Vraag 6

Klopt het dat in Duitsland al een vergelijkbaar systeem is ingevoerd voor elektrische
laadpalen? Kunt u beschrijven hoe het systeem daar in elkaar steekt en wat de voor-
en nadelen van het Duitse systeem zijn?

Antwoord 6

Ja. Voor een beschrijving van het Duitse systeem verwijs ik naar onderzoek van TNO
over de rol van slimme apparaten.6

De voor- en nadelen in Duitsland zijn op hoofdlijnen zoals in de beantwoording op
voorgaande vragen weergegeven. Wel zijn er technische verschillen, omdat in Duitsland
noodsignalen naar de slimme meter gestuurd kunnen worden. In Nederland is het sturen
van zulke signalen naar slimme meters niet zondermeer mogelijk.

Vraag 7

Hoe wordt de aanbeveling van het TU Delft PowerWeb Institute om een routekaart voor
de implementatie van een flexibele backstop te ontwikkelen opgepakt? Bent u daarmee
bezig?

Antwoord 7

Op dit moment verkent het kabinet samen met netbeheerders hoe de netbescherming technisch
kan werken en aan welke randvoorwaarden voldaan moet zijn om de netbescherming te
laten werken. Net-intensieve apparaten moeten bijvoorbeeld in staat zijn om te reageren
op een noodsignaal. Ook kan bijvoorbeeld een register van net-intensieve apparaten
nodig zijn, zodat duidelijk is waar een noodsignaal naartoe gestuurd kan worden. Naast
de technische werking verkent het kabinet ook de juridische mogelijkheden. Het kabinet
zal de Kamer einde jaar informeren over de uitkomsten van deze verkenning.

Vraag 8

Bent u bijvoorbeeld al in gesprek met netbeheerders om afspraken te maken over hoe
en hoe vaak de flexibele backstop mag worden ingezet, in welke mate het vermogen daarbij
wordt verlaagd en hoe deze maatregel kan worden geïmplementeerd op een wijze waarbij
de eindverbruiker zo weinig mogelijk nadeel ervaart?

Antwoord 8

Op dit moment concentreren gesprekken zich op de technische werking van de netbescherming
en de randvoorwaarden om netbescherming mogelijk te maken. Als op basis van die verkenning
besloten wordt tot invoering van een netbescherming, dan zal bij de uitwerking hiervan
vanzelfsprekend worden bezien welke mogelijkheden er zijn om eindverbruikers hier
zo min mogelijk hinder van te laten ondervinden.

Vraag 9

Hoe kijkt u, ten slotte, aan tegen de suggestie om de integratie van een flexibele
backstop als vereiste te stellen voor nieuwe elektrische grootverbruikers zoals laadpalen
en warmtepompen die op het elektriciteitsnetwerk worden aangesloten?

Antwoord 9

Voor de werking van de netbescherming is het essentieel dat er slimme net-intensieve
apparaten zijn die in staat zijn om op basis van een noodsignaal dat het net overbelast
wordt, snel productie of verbruik te beperken. Het kabinet betrekt daarom de eventuele
implementatie van netbescherming bij de eisen aan slimme net-intensieve apparaten.