Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Olger Van Dijk over het bericht ‘Voertuigen weginspecteurs vaker aangereden'

Antwoord van Minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Minister
van Justitie en Veiligheid (ontvangen 6 februari 2025)

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht 14 januari 2025 jongstleden getiteld «Voertuigen weginspecteurs vaker aangereden, Rijkswaterstaat maakt zich zorgen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe verklaart u de forse toename, een verdrievoudiging ten opzichte van 2022, van
het aantal aanrijdingen van voertuigen van weginspecteurs in 2024?

Antwoord 2

De zorgen over de stijging van het aantal aanrijdingen met voertuigen van weginspecteurs
(WIS) worden zeker gedeeld. Deze mensen moeten veilig hun werk kunnen doen, zij beveiligen
de incidenten om erger te voorkomen en zijn als eerste ter plekke, als het verkeer
nog stevig doorrijdt. Ze doen daarmee ontzettend belangrijk werk.

Vorig jaar waren er zestien aanrijdingen, maar liefst drie keer zoveel als 2022 (vier
aanrijdingen) en 2023 (vijf aanrijdingen). Overigens lag het aantal in de jaren daarvoor
wel hoger (tussen de tien en achttien aanrijdingen per jaar).

Uit de analyse tot nu toe blijkt dat het type locatie, de weersomstandigheden en het
moment op de dag grotendeels willekeurig zijn. Rijkswaterstaat (RWS) is geen bijzonderheden
tegengekomen die afwijken van conclusies uit eerdere onderzoeken. Alle voertuigen
van de weginspecteurs stonden opgesteld conform de veiligheidsrichtlijnen. Wel vonden
zes van de negen aanrijdingen plaats in het donker, zowel op wegen met als zonder
openbare verlichting. Het vermoeden is dat onoplettendheid of afleiding van de weggebruiker
vaak een rol speelt bij de aanrijdingen.

Vraag 3

Kunt u de aanrijdingen uitsplitsen naar type voertuig (vracht-, bestel-, en personenauto)?

Antwoord 3

Op basis van onze huidige meldingen is deze informatie deels te achterhalen:

2024

2023

2022

2021

vrachtwagen

1

0

2

3

bestelauto

1

1

0

0

personenauto

8

4

5

9

onbekend

6

1

2

4

Tot nu toe wordt het soort aanrijdend voertuig niet uitgevraagd in de feitenrelazen.
Per direct is deze vraag overigens toegevoegd aan de aanwijzingen om te komen tot
het feitenrelaas.

Vraag 4

Is er een toename van het aantal weggebruikers dat door het rode kruis op de verkeersmatrix
boven een afgesloten rijstrook rijdt? Wat kan hiertegen gedaan worden, ook in de bredere
aanpak van verkeershufters?

Antwoord 4

Het negeren van een rood kruis en de daarmee gepaard gaande ongevallen komen onder
andere door onoplettendheid en afleiding. Dat zijn oorzaken die we inderdaad niet
alleen bij deze incidenten zien, maar die ook in andere situaties voor verkeersonveiligheid
zorgen. Ook bij andere werkzaamheden aan de weg zien we steeds meer onveilige situaties
door onoplettendheid, afleiding en rood-kruis negatie. Zeker met de grote instandhoudingsopgave
van de komende jaren (die tot meer geplande werkzaamheden zal leiden en dus ook tot
meer daarmee gepaard gaande verkeershinder) is het extra belangrijk dat de weggebruikers
hun aandacht op de weg houden zodat er veilig op en langs de weg gewerkt kan worden.
Daarom de oproep aan weggebruikers: respecteer de rode kruizen, rijd geconcentreerd
en laat je niet afleiden. Weggebruikers worden daarop gewezen in de #nietvoornix-
en de MONO-campagnes.

De nieuwe auto’s voor de weginspecteurs-BOA’s (WIS-BOA’s) worden al sinds 2021 standaard
uitgerust met een camera. Deze camera’s zijn weliswaar primair bedoeld om een aanrijding
met een WIS-voertuig te kunnen evalueren maar kunnen ook gebruikt worden voor uitgestelde
waarneming. Met uitgestelde waarneming wordt bedoeld dat deze camerabeelden kunnen
worden teruggekeken door een weginspecteur-BOA. Deze werkwijze voorkomt namelijk dat
de weginspecteurs tijdens een incidentafhandeling ook bezig moeten zijn met het noteren
van kentekens. De huidige taakopvatting van RWS blijft wel leidend: primair blijven
weginspecteurs gastheer en hulpverlener op de weg.

Daarnaast wordt er door de politie op roodkruisnegatie gehandhaafd. Het gaat om een
gevaarlijke overtreding. Om deze reden worden hiervoor hoge boetes opgelegd (het Openbaar
Ministerie bepaalt de hoogte van het boetebedrag). Deze overtreding valt onder het
strafrecht en een opgelegde boete leidt daarom ook tot een aantekening in de justitiële
documentatie.

RWS en de politie hebben werkafspraken gemaakt over de handhaving op roodkruisnegatie.
Op verzoek van RWS kan de politie bij vooraf geplande werkzaamheden waarvoor rijstroken
moeten worden afgekruisd op basis van risico-inschatting en beschikbare capaciteit,
ter plaatse op roodkruisnegatie controleren. Voor incidentele afkruisingen is tussen
RWS en de politie in een protocol afgesproken dat indien noodzakelijk eerst een weginspecteur
van RWS ter plaatse handhavend optreedt. Is er geen weginspecteur beschikbaar, dan
zal RWS contact opnemen met de regionale politiemeldkamer en wordt door de politie
beoordeeld of er in dat geval een politie-eenheid voor die melding beschikbaar is.

Vraag 5

Wat zijn de ontwikkelingen sinds het verbod op handheld bellen (sinds 2002) ten aanzien
van mobiel telefoongebruik in de auto en is er op alle wegen voldoende controle hierop?

Antwoord 5

Sinds 2002 is bovenop het mobiel telefoneren ook de verleiding van sociale media gekomen2. Met de MONO campagne wordt duidelijk gemaakt dat de rijtaak het enige is waar je
onderweg mee bezig moet zijn en hoe je jezelf kunt beschermen tegen binnenkomende
berichten. Sinds 2021 maakt de politie gebruik van de MONOCam om te handhaven op handheld
telefoongebruik op snelwegen. De MONOcam is flexibel inzetbaar en wordt «opgezet»
en bediend door een politieagent. De foto’s worden ook direct door de politie beoordeeld.
Elke eenheid beschikt over een dergelijke camera. Daarnaast wordt binnenkort de eerste
focusflitser van het Openbaar Ministerie in gebruik genomen. Het verschil met de MONOcam
is dat deze camera 24/7 kan handhaven en niet bediend hoeft te worden door een agent.
Wel worden de foto’s achteraf nog beoordeeld door een opsporingsambtenaar voordat
er boete wordt opgelegd. Het Openbaar Ministerie verwacht dit jaar in totaal 40 focusflitsers
in gebruik te nemen waarna er in 2026 nog eens 10 extra focusflitsers bij komen. De
focusflitser staat niet op een vaste locatie, maar rouleert over verschillende locaties.
Dit zal overigens hoofdzakelijk op N-wegen en drukke toegangswegen tot steden zijn.

Uit de straatmetingen, die sinds 2018 tweejaarlijks gedaan worden, blijkt dat in 2022
4% van de bestuurders handheld aan het bellen was. In 2018 was dit nog 9%. Deze afname
kan ook komen doordat moderne auto’s veel functies van de telefoon ook via in-car
systemen aanbieden, waaronder handsfree bellen. Om ook dergelijk gebruik terug te
dringen is de MONO-norm belangrijk.

Vraag 6

Is er een relatie tussen ondersteunende besturingsmogelijkheden in nieuwe voertuigen
en de onoplettendheid van bestuurders?

Antwoord 6

Het Ministerie van IenW laat elk jaar het onderzoek «Rijtaakondersteunende Systemen (ADAS) 2024; bezit, gebruik, waardering en kennisniveau» uitvoeren. Dit onderzoek toont onder andere het bezit en gebruik van rijhulpsystemen
en de redenen voor (on)tevredenheid over deze systemen: 2% van de respondenten geeft
aan door het gebruik van rijhulpsystemen minder goed op te letten. Echter, 19% van
de respondenten geeft aan juist beter op te letten door het gebruik van rijhulpsystemen.

Daarnaast is vanaf juli 2024 in nieuwe voertuigen een driver drowsiness and attention warning («DDAW») systeem verplicht dat, naar aanleiding van onoplettendheid door vermoeidheid
bij de bestuurder, waarschuwt bij snelheden boven de 70 km/uur. Een geavanceerder
systeem (Advanced Driver Distraction Warning, ADDW) dat bij snelheden vanaf 20 km/uur, meerdere vormen van onoplettendheid monitort,
is vanaf die datum verplicht voor nieuwe voertuigtypen en vanaf juli 2026 voor alle
nieuwe voertuigen.

Vraag 7

Zijn er wijzigingen geweest in de werkzaamheden van weginspecteurs of de tijdstippen
waarop deze werkzaamheden worden uitgevoerd?

Antwoord 7

De weginspecteurs komen in actie op momenten dat er incidenten hebben plaatsgevonden.
De werkzaamheden van de weginspecteurs zijn ongewijzigd: het veiligstellen van de
plaats van het incident zodat hulpdiensten of bergers (en de slachtoffers van het
incident) veilig hun werk kunnen doen. Daarbij coördineren zij de afhandeling van
het incidenten en zorgen zij voor een veilige doorstroming van de overige weggebruikers.
Het aantal weginspecteurs is de afgelopen jaren afgenomen waarmee de dienstverlening
meer onder druk is komen te staan, mede gezien de toename van het verkeer en daarmee
van aantal incidenten en pechgevallen.

Vraag 8

Hoe verhoudt de forse toename van het aantal aanrijdingen van voertuigen van weginspecteurs
in Nederland zich tot het aantal aanrijdingen van de voertuigen van vergelijkbare
diensten in de omringende landen België en Duitsland? Betreft het een bredere trend
of is Nederland een uitzondering?

Antwoord 8

Hierover is geen informatie bekend. Daarnaast is de wijze van werken door weginspecteurs
en anderen tijdens incidentmanagement en de wijze waarop de doorstroming tijdens incidenten
wordt geregeld per land zeer verschillend, waardoor een zinvolle vergelijking zeer
complex zou zijn.

Vraag 9

Wat doet u om de veiligheid van weginspecteurs te verbeteren en te verzekeren dat
weginspecteurs hun belangrijke beroep veilig kunnen blijven uitoefenen?

Antwoord 9

De veiligheid van weginspecteurs is een topprioriteit voor RWS. Het is buitengewoon
zorgelijk dat deze weginspecteurs zulke grote risico’s lopen. Het Ministerie van IenW
zet zich ervoor in dat de juiste digitale informatie bij weggebruikers in-car (bijvoorbeeld
via een navigatiedienst) terecht komt. Dit gebeurt bijvoorbeeld binnen het samenwerkingsverband
Safety Priority Services (SPS). Serviceproviders werken samen met de overheid in dit project om vroegtijdig
en nauwkeurige veiligheidsmeldingen door te geven aan weggebruikers, zoals aankomende
hulpdiensten, verkeersongelukken, filestaarten en afgesloten rijstroken. De resultaten
van SPS laten zien dat weggebruikers hun snelheid aanpassen en alerter rijden nadat
ze een waarschuwing krijgen voor bijvoorbeeld een pechgeval onderweg.

Daarnaar onderzoeken we continu welke aanpassingen aan de voertuigen van weginspecteurs
aanvullend nog mogelijk zijn om hun zichtbaarheid en de mate waarin voertuigen opvallen
te vergroten. Mochten dergelijke maatregelen onvoldoende soelaas bieden, dan wil ik
de balans tussen doorstroming en veiligheidsrisico’s heroverwegen en moeten ook andere
opties overwogen worden, zoals het afsluiten van meerdere rijstroken. Dat heeft uiteraard
negatieve effecten op de doorstroming

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden binnen drie weken en ruim voor het commissiedebat
Verkeersveiligheid van 11 februari 2025?

Antwoord 10

Ja