Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Erkens over overbodige functies, adviesorganen en doublures bij de Rijksoverheid in relatie tot voorgenomen besparingen op het overheidsapparaat

Antwoord van Minister Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
4 februari 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1028.

Vraag 1

Deelt u de mening dat de Rijksoverheid significant is gegroeid de laatste jaren terwijl
de slagvaardigheid niet evenredig is toegenomen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 1

De Rijksoverheid is inderdaad significant gegroeid. De cijfers opgenomen in de Jaarrapportage
Bedrijfsvoering Rijk (JBR) laten dit zien. Deze groei is onder andere te verklaren
door de extra taken die worden uitgevoerd. Dit gaat bijvoorbeeld over de afhandeling
mijnbouwschade Groningen, de Hersteloperatie Toeslagen of de indiensttreding van het
schoonmaakpersoneel. Maar ook in het dagelijkse werk bij de Rijksoverheid wordt een
groeiende inzet gevraagd vanwege steeds meer en complexere regelgeving en toegenomen
administratieve lasten. Dit laatste kan bijdragen aan het beeld dat de slagvaardigheid
niet evenredig is toegenomen. In het Hoofdlijnenakkoord en in het regeerprogramma
is aangegeven dat regels vereenvoudigd en verminderd moeten worden en dat de administratieve
verplichtingen voor burgers, ondernemers en de uitvoeringsorganisaties moeten worden
teruggebracht.

Uit de budgettaire bijlage bij het hoofdlijnenakkoord volgt dat de apparaatsuitgaven
structureel met circa 1 mld. worden verminderd.

Vraag 2

Kunt u aangeven hoeveel jaar groei van de Rijksoverheid wordt teruggedraaid via de
voorgenomen besparingen op het apparaat Rijksoverheid als de volledige bezuiniging
vanuit het hoofdlijnenakkoord wordt gerealiseerd? Met welk jaartal kunt u de uitgaven
aan het apparaat Rijksoverheid vergelijken als de besparingen volledig gerealiseerd
worden?

Antwoord 2

Het betreft een budgettaire taakstelling op de apparaatsuitgaven, waarbij er breed
naar dekking gezocht mag worden. Er zijn geen concrete streefcijfers over te besparen
fte’s afgesproken. De taakstelling is meerjarig ingeboekt op de centrale apparaatsartikelen
van de departementen. De kwantitatieve doestelling is daarmee concreet uitgedrukt
in euro’s en administratief in de begrotingen geëffectueerd. Uiteindelijk zal de taakstelling
moeten leiden tot het substantieel terugdringen van het aantal ambtenaren en externe
inhuur.

De apparaatsbudgetten zijn jaren vooruit begroot, maar worden, tot in het uitvoeringsjaar,
nog bijgesteld bij de diverse begrotingsmomenten, bijvoorbeeld door loon- en prijsbijstellingen
en diverse in- en extensiveringen. Besluitvorming daarover vindt in het parlement
plaats. Een vergelijking in de tijd is daardoor lastig te maken.

Vraag 3

Kunt u het totaal aantal medewerkers van het apparaat Rijksoverheid uitsplitsen naar
een logische categorisatie waar in ieder geval een knip gemaakt wordt tussen beleidsambtenaren,
uitvoering, coördinerende en managementfuncties, communicatiemedewerkers en voorlichters
en juristen? Kunt u de groei per functiegroep per ministerie aangeven over de laatste
tien, vijf en twee jaar?

Antwoord 3

In onderstaande tabellen wordt de informatie gegeven die in de personeelsadministratie
van het Rijk beschikbaar is. Dit betreft de volgende tabellen:

– Tabel 1 De verdeling van de rijksambtenaren naar de werksoorten «Beleid», «Inspectie»,
«Ondersteuning» en «Uitvoering»

– Tabel 2 tot en met 5 Aantal ambtenaren in fte per ministerie per werksoort

– Tabel 6 Aantal fte dat behoort tot de functiefamilie «Lijnmanagement»

– Tabel 7 Aantal fte dat behoort tot de coördinerende functies

– Tabel 8 Aantal fte bij de directies Communicatie van alle ministeries

Er is geen werksoort of functiefamilie voor juristen. Deze medewerkers zijn binnen
alle werksoorten en functiefamilies werkzaam.

Per tabel wordt een toelichting gegeven. Tenzij anders vermeld betreffen onderstaande
overzichten de fte’s van medewerkers met een vast of tijdelijk dienstverband die onder
de CAO Rijk vallen per einde van elk jaar. Op het moment van schrijven zijn de cijfers
over ultimo 2024 nog niet bekend.

De gevraagde jaren zijn in zwart weergegeven.

Tabel 1. Verdeling rijksambtenaren in fte naar werksoort

Jaar

Beleid

Inspectie

Onderst.

Uitvoering

Totaal

2012

11.772

6.217

7.215

83.898

109.102

2013

11.586

6.311

7.499

83.423

108.819

2014

11.579

6.555

7.766

83.586

109.486

2015

11.500

6.888

8.728

82.034

109.150

2016

11.544

6.910

9.490

81.635

109.579

2017

11.363

6.825

10.094

82.362

110.644

2018

11.715

7.163

11.009

83.645

113.532

2019

12.126

7.160

11.740

87.918

118.944

2020

13.418

7.561

12.340

92.090

125.409

2021

14.227

7.925

13.055

95.925

131.132

2022

15.812

8.537

14.638

99.388

138.375

2023

17.832

9.351

15.467

105.189

147.839

Bron: O&P Rijk | Beleidsinformatie

Bij het toedelen van de fte’s aan een werksoort is de kerntaak van het rijks onderdeel
waar de fte werkzaam is als uitgangspunt genomen. Hierdoor vallen dus alle medewerkers
van één onderdeel onder dezelfde werksoort.

Tabel 2. Aantal rijksambtenaren in fte naar werksoort Beleid

Jaar

2013

2018

2021

2023

AZ

65

105

105

117

BZ

1.167

1.182

1.368

1.744

BZK

1.069

1.518

1.657

2.068

EZK

1.496

1.349

1.175

1.678

FIN

1.046

662

855

1.067

HCvS

1.470

1.331

1.468

1.645

IenW

1.551

1.355

2.038

2.536

JenV

1.364

1.578

1.561

1.865

LNV

–

–

645

994

OCW

773

835

947

1.271

SZW

649

739

887

1.088

VWS

936

1.061

1.522

1.759

TOTAAL

11.586

11.715

14.227

17.832

Bron: O&P Rijk | Beleidsinformatie

Tabel 3. Aantal rijksambtenaren in fte naar werksoort Inspectie

Jaar

2013

2018

2021

2023

AZ

8

17

20

23

BZ

–

30

31

–

EZK

2.791

3.074

687

857

FIN

–

–

–

25

IenW

1.120

1.225

1.429

1.631

JenV

174

281

147

174

LNV

–

–

2.703

3.205

OCW

551

549

568

727

SZW

1.098

1.249

1.511

1.765

VWS

568

738

828

945

TOTAAL

6.311

7.163

7.925

9.351

Bron: O&P Rijk | Beleidsinformatie

Tabel 4. Aantal rijksambtenaren in fte naar werksoort Ondersteuning

Jaar

2013

2018

2021

2023

AZ

155

99

127

145

BZ

568

807

936

933

BZK

3.543

6.483

7.772

9.017

EZK

661

541

581

739

FIN

600

759

851

833

IenW

522

450

108

96

JenV

567

366

433

1.056

OCW

265

220

216

282

SZW

319

1.026

1.697

2.023

VWS

299

258

336

342

TOTAAL

7.499

11.009

13.055

15.467

Bron: O&P Rijk | Beleidsinformatie

Tabel 5. Aantal rijksambtenaren in fte naar werksoort Uitvoering

Jaar

2013

2018

2021

2023

AZ

130

136

180

213

BZ

931

730

734

788

BZK

1.597

1.822

2.404

2.360

EZK

3.855

4.714

5.882

7.497

FIN

28.711

28.082

31.492

34.918

HCvS

168

171

208

225

IenW

8.979

9.228

10.506

11.180

JenV

34.432

33.310

38.227

40.714

OCW

2.248

2.866

3.242

3.822

SZW

120

 
 
 

VWS

2.252

2.585

3.050

3.472

TOTAAL

83.423

83.645

95.925

105.189

Bron: O&P Rijk | Beleidsinformatie

Als gevolg van organisatieverschuivingen en herindelingen zijn de cijfers per ministerie
niet goed vergelijkbaar over de gevraagde jaren.

Tabel 6. Aantal rijksambtenaren in fte naar FGR-functiefamilie Lijnmanagement

Jaar

2021

2023

AZ

36

32

BZ

590

627

BZK

827

920

EZK

514

659

FIN

1.949

2.212

HCvS

62

69

IenW

663

734

JenV

2.376

2.559

LNV

244

297

OCW

270

336

SZW

221

253

VWS

330

393

TOTAAL

8.082

9.091

De functiefamilie Lijnmanagement komt binnen alle werksoorten voor. Omdat bij de verschillende
ministeries de functies in het Functiegebouw Rijk (FGR), in een verschillend tempo
zijn ingevoerd, geven de cijfers over 2013 en 2018 geen betrouwbaar beeld.

Tabel 7. Aantal rijksambtenaren in fte naar FGR-functiegroepen «coördinerend»

Jaar

2021

2023

AZ

10

10

BZ

299

338

BZK

505

606

EZK

352

418

FIN

1.662

1.906

HCvS

18

23

IenW

761

834

JenV

534

602

LNV

225

304

OCW

195

218

SZW

173

209

VWS

327

371

TOTAAL

5.062

5.842

De functiegroepen met coördinerende functies komen binnen verschillende functiefamilies
voor. Omdat bij de verschillende ministeries de functies in het Functiegebouw Rijk
(FGR), in een verschillend tempo zijn ingevoerd, geven de cijfers over 2013 en 2018
geen betrouwbaar beeld.

Tabel 8. Aantal medewerkers bij directies communicatie in fte (per begin van elk jaar)

Jaar

2015

2019

2022

2024

AZ/RVD

57,7

57,7

52,1

53,6

BUZA

49,9

51,0

69,0

73,0

BZK

48,8

32,9

53,4

59,0

DEF

31

38,0

48,2

65,1

EZK

50

46,0

54,0

67,7

FIN

35

44,4

57,2

65,4

IenW

54,7

61,8

61,1

61,4

JenV

40,8

47,0

51,9

57,0

LNV

 

27,2

30,5

40,7

OCW

41

42,1

51,5

69,3

SZW

48,8

48,7

61,1

60,2

VWS

37,1

58,1

65,9

73,4

AZ/DPC

144,5

148,7

195,9

235,5

TOTAAL

639,3

703,6

851,7

981,2

Organisatieomvang ministeries incl. Defensie; exclusief Hoge Colleges van Staat (formele
dienstverbanden, detacheringen en externe inhuur). Bron: AZ

Cijfers van 10 jaar geleden zijn niet beschikbaar, daarom van 9 jaar geleden opgenomen.

Het meest actueel beschikbare beeld van de ontwikkeling in het aantal fte’s van de
directies communicatie is via de volgende link te volgen. Tabel 8 is samengesteld
op grond van deze data.1

Vraag 4

Kunt u aangeven hoeveel interimmers momenteel worden ingezet bij de Rijksoverheid
en welk percentage dit is ten opzichte van de totale personeelsomvang? Hoe beoordeelt
u dat het rijksambtenarenbestand op dit moment tot wel vijftien ingevuld wordt door
interimmers? Wat betekent dit voor de gemaakte kosten?

Antwoord 4

In 2023 bedroegen de uitgaven aan externe inhuur 15,4% van de totale personele uitgaven.
Er worden geen gegevens bijgehouden van het geraamde aantal in te huren uren om het
equivalent te kunnen berekenen van een fulltime-medewerker.

Externe inhuur bestaat uit de volgende hoofd- en subcategorieën:

– Beleid: interim-management, organisatie en formatieadvies, beleidsadvies, communicatieadvies

– Beleidsondersteunend personeel: juridisch advies, advisering opdrachtgevers automatisering,
accountancy, financiële en administratieve organisatie

– Uitvoering

In het regeerprogramma is afgesproken het aantal ambtenaren en externe inhuur substantieel
terug te dringen. De ministeries zijn druk bezig om op een verantwoorde en realiseerbare
wijze aan dit voornemen uitvoering te geven. In het commissiedebat Functioneren Rijksdienst
van 6 november 2024 heb ik in dit kader toegezegd om in het eerste kwartaal van 2025
een plan van aanpak terugdringen externe inhuur aan uw Kamer te sturen.

Vraag 5

Hoe staat het met de uitvoering van de motie-Erkens c.s. (Kamerstuk 36 600 VII, nr. 21), ingediend bij de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties, omtrent het invullen van de bezuinigingsopgave aan de hand
van een heldere visie op hoe een kleinere overheid ook slagvaardiger kan zijn? Wanneer
kan de Kamer de uitwerking hiervan verwachten?

Antwoord 5

Over de uitwerking van de verschillende over de rijksbrede taakstelling aangenomen
moties, waaronder de motie Erkens c.s., informeer ik u via een separate Kamerbrief
in het eerste kwartaal van 2025. In deze brief schets ik het proces dat de verschillende
departementen doorlopen in het kader van genoemde rijksbrede taakstelling en geef
ik onder andere aan wat de (rijksbrede) uitgangspunten zijn. In de Kamerbrief schets
ik ook de rol en invulling van de Ministeriële Commissie die al in het Regeerprogramma
is aangekondigd. Via deze Ministeriële Commissie werk ik deze regeerperiode – samen
met mijn collega’s – aan een slagvaardigere en kleinere Rijksoverheid.

Vraag 6

Kunt u een overzicht verschaffen van alle bestaande adviesorganen, zoals adviesgroepen,
adviescolleges, taskforces, commissies, werkgroepen en overlegstructuren, binnen de
Rijksoverheid? Kunt u hierbij het aantal voltijdsequivalenten (vte) en bijbehorende
budgetten per orgaan specificeren?

Antwoord 6

Voor het meest volledige overzicht van adviescolleges verwijs ik u naar de link
https://organisaties.overheid.nl/Adviescolleges/. Ik heb geen overzicht van het aantal voltijdsequivalenten en budgetten per orgaan.

Vraag 7

Welke adviesorganen zijn de afgelopen tien jaar opgeheven of samengevoegd? Hoeveel
adviesorganen zijn er opgericht de afgelopen tien jaar? Kunt u hierbij aangeven of
dit tijdelijke, eenmalige of vaste adviesorganen zijn en in hoeverre zij hun termijn
hebben overschreden?

Antwoord 7

Sinds 2010 wordt ieder jaar in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk (JBR) aan Uw
Kamer over de adviescolleges gerapporteerd die onder de Kaderwet adviescolleges vallen,
met informatie over hun instelling, omvang en voor zover van toepassing hun expiratiedatum.
Daaruit blijkt welke adviesorganen tijdelijk, eenmalig of vast zijn. Een actueel overzicht
van deze en andere adviesorganen is online beschikbaar.2 In deze database is ook informatie opgenomen over de toepasselijke wetgeving (wel
of niet toepasselijkheid Kaderwet adviescolleges, Wet open overheid, Ambtenarenwet
2017 en de CAO), alsmede specifieke wettelijke grondslag van het desbetreffende adviesorgaan.
Uit de grondslag blijkt ook of de adviesorganen voor onbepaalde of bepaalde tijd zijn
ingesteld. In de regel worden bij ad hoc commissies (voor een specifiek advies) en
bij tijdelijke adviesorganen de termijnen niet overschreden: bij de instelling wordt
namelijk ook de datum van opheffing geregeld. Tijdelijke adviesorganen die voor een
bepaalde duur zijn ingesteld, zoals, voorheen, de Sportraad en het Adviescollege toetsing
regeldruk, kunnen na de opheffingstermijn wel een keer worden verlengd en daarna wederom
(opnieuw) worden ingesteld of zelfs voor onbepaalde tijd worden ingesteld. In het
laatste geval is instelling bij wet noodzakelijk.

Vraag 8

Hoe beoordeelt u de doelmatigheid van de huidige adviesorganen?

Antwoord 8

De laatste jaren is – net als bij de rijksdienst in het algemeen – bij het adviesstelsel
als geheel een groei waar te nemen. Uit een enkele jaren geleden uitgevoerde evaluatie
van de Kaderwet adviescolleges bleek dat het aantal adviescolleges, vooral eenmalige
colleges, sinds 2018 sterk is toegenomen, ondanks de bedoeling van de Kaderwet om
het adviesstelsel te versoberen.3

Bij eenmalige colleges zijn er minder waarborgen voor de onafhankelijkheid (ministeries
hebben meer invloed op de samenstelling en de vraagstelling). Ook leidt het tot vertrek
van expertise: door de snelle opkomst en verdwijning van eenmalige colleges, is er
minder tijd en ruimte voor vaste colleges om expertise op te bouwen en te benutten.
Verder hebben de ministeries in hun bestuurlijke en beleidsrol vooral informatie nodig
uit de praktijk en de uitvoering. Ik zie meer in de versterking van de rol van uitvoeringsorganisaties
en inspecties bij het ontwikkelen van wetgeving en beleid, dan in de groei van externe
adviesorganen.

Vraag 9

Welke stappen zet u om deze adviesorganen kritisch te evalueren en waar nodig af te
bouwen wanneer zij hun doelen hebben bereikt?

Antwoord 9

Het is aan de afzonderlijke Ministers die de beheersverantwoordelijkheid hebben voor
de desbetreffende adviesorganen, om het voortbestaan (periodiek) te beoordelen.

Vraag 10

In hoeverre wordt er binnen een ministerie, of tussen ministeries, advies ingewonnen
over exact hetzelfde of grotendeels hetzelfde beleidsonderwerp? Kunt u een concreet
voorbeeld geven van een dergelijke overlap?

Antwoord 10

Er zijn veel beleidsonderwerpen die meerdere ministeries raken. Het is ook goed dat
beleidsonderwerpen vanuit verschillende ministeries – vanuit een verschillend perspectief –
worden belicht. Hierdoor ontstaat er ruimte voor discussie en tegenspraak. In de praktijk
is het uitgangspunt dat ministeries zoveel als mogelijk (grenzeloos) samenwerken inclusief
kritische reflectie. Dit laat onverlet dat het duidelijk moet zijn welk ministerie
of welke ministeries een bepaald beleidsdossier trekken en hierop primair aanspreekbaar
is. Mijn beeld is dat dit altijd praktisch wordt opgelost door afspraken te maken
over welk ministerie «trekker» is.

Een voorbeeld is bijvoorbeeld het dossier arbeidsmarktkrapte, waar alle ministeries
eigenlijk in meer of mindere mate mee te maken hebben (hetzij van uit een brede verantwoordelijkheid
voor de arbeidsmarkt, vanuit een stelselverantwoordelijkheid en/of vanuit de beleidsmatige
verantwoordelijkheid voor een specifieke sector).

Vraag 11

Hoe wordt voorkomen dat advieswerk onnodig dubbel wordt uitgevoerd en welke controlemechanismen
zijn hiervoor ingesteld?

Antwoord 11

Er is geen centraal zicht op of en zo ja in welke mate, advieswerk dubbel wordt uitgevoerd.
Zoals aangegeven komt het voor dat bepaalde onderwerpen bij meerdere ministeries voor
advies worden uitgezet. Zo voorzien alle ministeries hun bewindspersonen van advies
voor de ministerraad, hetzelfde gebeurt voor de ambtelijke voorportalen. Ik zie dit
echter niet als «onnodig», omdat ieder ministerie (en ieder bewindspersoon) het eigen
perspectief en de eigen rol heeft. Bij twijfel over welk ministerie (primair) aan
zet is op een beleidsdossier, wordt dit ambtelijk (of anders politiek) opgelost. Ik
zou daar overigens geen nadere «controlemechanismen» voor willen instellen, omdat
dit ook weer een extra (controle)laag creëert.

Vraag 12

Kunt u aangeven hoeveel ambtenaren binnen de Rijksoverheid zich bezighouden met de
coördinatie van overleggen tussen departementen, werkgroepen en/of adviesorganen?
Zo nee, zou u dit niet willen weten? Zo ja, kunt u dit uitsplitsen naar beleidsniveau
en uitvoering?

Antwoord 12

Dit is niet mogelijk. De rijksbrede (P-Direkt) data geven wel deels inzicht in de
geregistreerde functienaam (binnen het Functiegebouw Rijk) en het functieniveau (zie
ook de beantwoording van vraag 3). De beschikbare data geven echter geen beeld van
de feitelijke werkzaamheden die worden uitgevoerd en of er sprake is van «coördinatie
van overleggen tussen departementen, werkgroepen en/of adviesorganen». Dit inzicht
verkrijgen zou naar verwachting onevenredig veel inspanning vragen ten opzichte van
het inzicht dat daarmee verkregen wordt (aantallen zeggen nog niets over nut en noodzaak
van werkzaamheden).

Vraag 13

In hoeverre komt het voor dat verschillende ambtenaren binnen hetzelfde ministerie
zich met overlappende of identieke taken bezighouden?

Antwoord 13

Daar heb ik geen informatie over.

Vraag 14

Worden er evaluaties uitgevoerd om dergelijke doublures bloot te leggen en zo ja,
wat waren de resultaten?

Antwoord 14

Er worden geen evaluaties uitgevoerd die specifiek tot doel hebben om dit te onderzoeken.
Er worden wel periodiek beleidsevaluaties en beleidsdoorlichtingen uitgevoerd. Zeker
in beleidsdoorlichtingen wordt uitgebreid beschreven of het gevoerde beleid doeltreffend
en doelmatig is. Daarbij merk ik op dat, zeker als taken meerdere belangen raken,
het juist wenselijk kan zijn dat verschillende medewerkers – vanuit en met verschillende
perspectieven – bij deze taken betrokken zijn.

Vraag 15

Hoeveel externe adviseurs en consultants worden er jaarlijks ingehuurd? Kunt u deze
uitgaven uitsplitsen tussen eenmalig werk dat specifieke expertise vergt en werk dat
ook uitgevoerd kan worden door het departement zelf?

Antwoord 15

Inhuur vindt vooral plaats bij (grote) uitvoeringsorganisaties die te maken hebben
met piekbelasting en opdrachten met een tijdelijk en/of specialistisch karakter. In
deze gevallen kan er vanuit doelmatigheidsoverwegingen gekozen worden voor het inhuren
van externen. Daarnaast is externe inhuur een oplossing wanneer het op korte termijn
niet lukt om het benodigde personeel in dienst te nemen. Departementen die kampen
met personele tekorten of waarbij sprake is van beleidsintensiveringen kunnen op deze
manier toch hun werkzaamheden uitvoeren. Externe inhuur vormt samen met de reguliere
aanstellingen het totaal van de beschikbare personele capaciteit voor de taakuitoefening.
Departementen leggen in hun jaarverslagen verantwoording af over de externe inhuur
binnen hun departement. De gegevens over 2024 worden in mei 2025 gepubliceerd in de
Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk 2024.

Vraag 16

Wat waren de totale kosten voor externe inhuur de afgelopen tien jaar? Kunt u dit
uitsplitsen per ministerie?

Antwoord 16

Zie onderstaande tabel, deze gegevens zijn afkomstig uit de Jaarrapportages Bedrijfsvoering
Rijk 2014 t/m 2023.

Bedragen keer duizend

Vraag 17

Hoe wordt voorkomen dat de groei in adviesorganen en externen leidt tot verlies van
regie binnen het ambtenarenapparaat?

Antwoord 17

De inzet van «externe inhuur» en het instellen van adviesorganen is, rijksbreed beschouwd
en in vergelijking met het werk dat gedaan wordt via de «vaste structuren» (medewerkers
in dienst), een uitzondering. Mijns inziens is er dan ook geen sprake van verlies
van regie.

Vraag 18

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden?

Antwoord 18

Ja.