Parlementaire enquêtecommissie Corona
De coronapandemie was een langdurige, wereldwijde crisis. Ook voor de Nederlandse samenleving was de crisis zeer ingrijpend. Het kabinet nam maatregelen die grote gevolgen hadden voor het dagelijks leven. Ook de Tweede Kamer had een belangrijke rol bij de besluitvorming over de crisisbestrijding. De parlementaire enquêtecommissie is opgericht om tot een grondige, breed gedragen terugblik van de Tweede Kamer op deze periode te komen. Daarbij speelt de eigen rol van de Tweede Kamer ook een rol. Het doel is om te leren van de ervaringen uit deze crisis om beter voorbereid te zijn op eventuele volgende (gezondheids)crises.
Bekijk de video's waarin de Kamerleden toelichten waarom zij deel uitmaken van deze enquêtecommissie.
Bekijk de foto met de commissieleden in hoge resolutie.
Wat onderzoekt de commissie?
De enquêtecommissie kijkt specifiek naar de manier waarop afwegingen zijn gemaakt tussen het belang van de volksgezondheid en andere maatschappelijke belangen. Ook de omgang met grondrechten en de plaats die de zorg heeft gehad in de afwegingen en de besluitvorming komt aan de orde. De commissie wil met haar onderzoek inzicht krijgen in het handelen van het kabinet, de afwegingen die zijn gemaakt en de inzichten die daaraan ten grondslag lagen. Dat geldt ook voor de rol en het functioneren van de Tweede Kamer. Zo komt de commissie tot een oordeel en kunnen lessen worden getrokken voor de toekomst.
Onderzoeksperioden en thema’s
De commissie onderzoekt de periode vanaf december 2019, toen de eerste signalen vanuit China over het nieuwe coronavirus kwamen, tot en met het afschalen van de maatregelen in het voorjaar van 2022. Daarin onderscheidt de commissie zes perioden: de aanloop, de eerste lockdown, de lockdown na versoepeling, de vaccinatiecampagne, het coronatoegangsbewijs en de Omikron-lockdown. Steeds staat de politieke besluitvorming over de kenmerkende onderwerpen voor die periode centraal.
Dwars door deze onderzoeksperiodes heen onderscheidt de commissie zes thema’s waarop zij het onderzoek richt. Dit zijn:
- Doelen, strategie en crisisorganisatie;
- Afwegingen, dilemma’s en proportionaliteit;
- Rol van adviseurs en omgang met maatschappelijke groepen en critici;
- Communicatie van kabinet en crisisorganisatie;
- Rol van de Tweede Kamer;
- Lerend vermogen en lessen voor de toekomst.
- Bekijk de infographic op groot formaat.
Onderzoek door externen
Een deel van het onderzoek wordt extern uitbesteed. Bijvoorbeeld de discoursanalyse over hoe de maatschappelijke discussie over het coronabeleid in de media in relatie staat tot het publieke debat in de Tweede Kamer. Deze analyse moet achtergrondinformatie opleveren voor het deel van het onderzoek dat gaat over de rol van de Tweede Kamer.
Een ander thema van de onderzoeksopdracht is de omgang met critici van het coronabeleid. De enquêtecommissie stelde aan de Tweede Kamer voor om de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) te verzoeken het handelen van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten gericht op critici van het coronabeleid te onderzoeken.
Uit openbare publicaties van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten blijkt dat deze diensten tijdens de coronacrisis aandacht hebben besteed aan protest tegen coronamaatregelen en daaraan gerelateerde radicalisering en extremisme.
De Tweede Kamer heeft op 27 juni 2024 ingestemd met dit verzoek van de enquêtecommissie. Vanwege haar wettelijke bevoegdheden, op basis van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, is de CTIVD de aangewezen partij voor dergelijk onderzoek.
Planning
De parlementaire enquête duurt naar verwachting zo’n drie jaar en kent vier onderzoeksfasen.
- In de eerste fase richt de commissie zich op het vorderen van informatie en documenten. Op 22 mei 2024 zijn de vorderingsbrieven aan zo’n 30 organisaties, ministeries en instellingen de deur uit gegaan. Vervolgens bestudeert de commissie in deze fase alle gevorderde documenten.
- In de tweede fase, vanaf februari 2025, voert de commissie besloten voorgesprekken met deskundigen, bestuurders, beslissers en andere betrokkenen.
- In de derde fase, in het voorjaar van 2026, worden de openbare verhoren gehouden. In de Enquêtezaal van de Tweede Kamer verhoort de commissie mensen onder ede.
- In de vierde en laatste fase schrijft de commissie haar rapport. Naar verwachting is dit rapport in december 2026 gereed. Dan presenteert de commissie haar eindrapport.
De commissie vergadert normaliter wekelijks op maandag. Om de parlementaire enquête zo goed mogelijk te kunnen verrichten, zijn de leden een gedragscode overeengekomen.
Wat is een parlementaire enquête?
Een parlementaire enquête is het zwaarste onderzoeksinstrument dat de Tweede Kamer tot haar beschikking heeft als zij zelf onderzoek wil doen. De parlementaire enquête corona is de vijftiende naoorlogse parlementaire enquête. Lees meer over de verschillende parlementaire onderzoeksinstrumenten.