Uitgelicht : Vliegramp MH-17
Op woensdag 20 januari van 19.00 tot 22.00 vergaderen de commissies voor Buitenlandse Zaken en voor Justitie en Veiligheid over de ramp met vlucht MH-17. Namens het kabinet zijn de ministers Blok van Buitenlandse Zaken en Grapperhaus van Justitie en Veiligheid aanwezig.
Volg live
Het overleg vindt plaats in de Thorbeckezaal van de Tweede Kamer. Via deze website kunt u live meekijken of meeluisteren. Of kijk via de handige app en website Debat Direct.
Agenda en verslag
U kunt hier alle stukken doornemen die bij deze vergadering horen. Bij deze stukken zal enkele dagen na de vergadering ook het woordelijk verslag komen te staan.
Het neerhalen van de MH-17
Op 17 juli 2014 werd Malaysia Airlines-vlucht MH-17 neergeschoten in het oosten van Oekraïne. Alle 298 inzittenden, waaronder 196 Nederlanders, kwamen om het leven. De slachtoffers waren afkomstig uit zeventien landen van vijf continenten. Uit onderzoek blijkt dat het vliegtuig is neergehaald door een Buk-raket afgevuurd vanuit het oosten van Oekraïne. De Veiligheidsraad van de VN nam resolutie nr. 2166 aan, waarin wordt opgeroepen tot onbeperkte en veilige toegang van de rampplek, steun aan een onafhankelijk internationaal onderzoek en berechting van de verantwoordelijken.
Onderzoeksteam
Om te onderzoeken wat er precies is gebeurd, werd een internationaal onderzoeksteam (Joint Investigation Team) opgericht. Alle getroffen landen (Nederland, Australië, Maleisië, België en ook Oekraïne) werken hierin samen onder coördinatie van het Nederlands Openbaar Ministerie.
Nationaal monument
Op 17 juli 2017 werd er een nationaal monument bij Vijfhuizen officieel onthuld om de slachtoffers van de ramp te herdenken. Het monument bestaat uit 298 bomen in een lint en een gedenkteken.
Vervolging en aansprakelijkheid
In 2017 kozen de landen die gezamenlijk strafrechtelijk onderzoek deden in het Joint Investigation Team voor vervolging en berechting in Nederland bij een reguliere rechtbank, naar Nederlands recht. Het Openbaar Ministerie klaagde in juni 2019 vier verdachten aan, drie Russen en een Oekraïner. Het strafproces begon in maart 2020.
Aansprakelijk stellen
Los van het strafrechtelijk onderzoek staat het aansprakelijk stellen door Australië en Nederland van de Russische Federatie voor zijn aandeel in het neerhalen van MH-17. De Russische Federatie besloot in oktober 2020 eenzijdig om de onderhandelingen tussen Australië en Nederland enerzijds en de Russische Federatie anderzijds over het neerhalen van vlucht MH-17 te staken. Minister Blok heeft, samen met zijn Australische ambtsgenoot, aan de Russische minister van Buitenlandse Zaken laten weten dit te betreuren. Het kabinet wil de gesprekken graag voortzetten om zo een oplossing te vinden die recht doet aan het enorme leed en schade veroorzaakt door het neerhalen van de MH-17. Ook via de Europese Raad en de OVSE en enkele belangrijke partnerlanden is aangedrongen op het hervatten van de gesprekken.
Indien Rusland niet bereid blijkt de onderhandelingen met Nederland en Australië voort te zetten, zal het kabinet zich samen met Australië beraden op volgende (juridische) stappen.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)
Verder lopen er procedures bij het Europees Hof voor de rechten van de Mens. Twee individuele klachtprocedures zijn aangespannen door nabestaanden tegen de Russische Federatie. Het kabinet diende in juli 2020 een interstatelijk verzoekschrift (statenklacht) in bij het EHRM tegen de Russische Federatie voor haar aandeel bij het neerhalen van vlucht MH-17. Met de statenklacht brengt Nederland alle bij het kabinet beschikbare, relevante informatie over het neerhalen van vlucht MH-17 in bij het EHRM. Hiermee ondersteunt het kabinet maximaal de individuele klachtprocedures van nabestaanden bij het EHRM en komt het op voor alle 298 slachtoffers van het neerhalen van vlucht MH-17 en hun nabestaanden.
Samenvoegen klachten
Het EHRM heeft besloten om in het belang van een efficiënte rechtsgang de statenklacht van Nederland tegen de Russische Federatie te voegen met twee statenklachten van Oekraïne tegen de Russische Federatie vanwege betrokkenheid bij de gevechten in het oosten van Oekraïne.
Desinformatie over MH-17
Voor het kabinet staat op basis van zowel het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) als de bevindingen uit het strafrechtelijk onderzoek vast dat vlucht MH-17 is neergehaald met een BUK-raket die afkomstig was uit de Russische Federatie. Sinds het neerhalen in 2014 is er echter verspreiding van desinformatie over dit onderwerp.
Tijdens dit overleg komt het NRC-artikel aan de orde waarin wordt gemeld dat een vertrouweling van president Poetin in Nederland twijfel zaait over de toedracht van het neerhalen van vlucht MH17.
Tevens wordt een rapport van onderzoekscollectief Bellingcat besproken dat zegt dat de Russische militaire inlichtingendienst GROe via ‘Bonanza Media’ desinformatie verspreidt rondom het MH17 strafproces.
De strategie van het kabinet om verspreiding van desinformatie tegen te gaan kent drie actielijnen: preventie, de informatiepositie verstevigen en, zo nodig, reactie.
Rondetafelgesprek
Ter voorbereiding op dit algemeen overleg organiseerde de commissie voor Buitenlandse Zaken op 3 december 2020 een rondetafelgesprek met enkele betrokkenen en experts over de internationaal-juridische en diplomatieke aspecten van het MH-17 dossier. De aanwezige experts noemden juridische opties als Rusland de gesprekken niet wil voortzetten.